“Có mới, nới cũ“ thường t́nh vẫn thế. Tân học mỗi ngày một tiến, tất Cựu học phải lùi và có khi sợ rồi sẽ mai một đi mất . Nhưng Tân học mà hay tất là Tân học có một nền tảng vững chắc .Nền tảng ấy là tinh hoa của Cựu học, một thứ học đă trải qua bao nhiêu đời chấn chỉnh được phong hóa, duy tŕ được thế đạo, nhân tâm, thật không phải là một cái học không có giá trị hay có thể dễ quên được….
Để bảo tồn tinh hoa của cổ học cũng như mong các bạn thiếu niên ta nhớ đến nguồn gốc từ bao nhiêu ngh́n năm trước, rơ các điển tích thường dùng trong văn chương để có thêm ít nhiều tài liệu có khi cần đến , tuy thuộc cổ học mà thật ra khác nào “như thóc, gạo, như hàng, vải tơ lụa “ vẫn cần đến thường ngày , xin sưu tầm vài bài trong “CỔ HỌC TINH HOA” của tác giả Nguyễn văn Ngọc và Trần Lê Nhân gởi đến bè bạn đọc hữu ích…..
ÂM NHẠC.
Âm là từ ḷng người ta mà sinh ra . Ḷng người có cảm giác , mới phát động ra âm . Âm tuy thành ở ngoài miệng , mà thực ra phát tự trong ḷng.
Cho nên nghe âm thanh mà phát được phong tục , xét phong tục mà biết được chí hướng , xem chí hướng mà biết được đạo đức . thịnh , suy , khôn , dại , hay , dở đều hiện qua âm nhạc , không giấu được ai. Bởi vậy , cứ lấy âm nhạc mà nghiệm được một nước ra thế nào.
Đất xấu , th́ cây cối khẳng khiu ; nước đục th́ tôm cá gầy c̣m. Đời suy th́ lễ nghĩa phiền mà âm nhạc dâm. Những âm dâm đăng , tà khúc , những âm trên bọc trong dâu mà dưới dân gian lấy làm thích là nước loạn , mà trên vua chúa lấy làm vui là đức suy.
Âm nhạc đă không có tiết tấu , không được trang nghiêm , thuần một màu dâm đăng đă xuất ra thời chỉ cảm được cái ḷng dâm đăng tà khúc mà rồi sinh ra bao nhiêu việc tà khúc , gian nguy vậy .
Cho nên nười quân tử để tâm vào đạo mà sửa lấy đức , chỉnh lại đức để làm âm nhạc , ḥa nhạc để cho thành thuận , mà nhạc có ḥa , th́ mới chỉnh đốn được mọi việc.
Tác giả TUÂN TỬ
VẼ G̀ KHÓ ?
Có người thợ vẽ , vẽ cho vua nước Tần mấy bức tranh .
Vua hỏi : “Vẽ cái ǵ khó ? “
Thưa : Vẽ chó , vẽ ngựa khó.
Vẽ cái ǵ dễ ?
Vẽ ma , quỷ dễ
Sao lại thế ?
Chó, ngựa ai cũng trông thấy, vẽ mà không giống th́ người ta chê cười , cho nên khó vẽ . Ma quỷ là giống vô h́nh , không ai trông thấy , tùy ư muốn vẽ thế nào cũng được , không sợ ai bẻ , cho nên dễ vẽ.
Người nào bỏ những công việc nhật dụng thường hành , chỉ chăm làm những việc kỳ dị quái gở để ḷe thiên hạ , th́ chẳng khác nào như người thợ chỉ vẽ ma , vẽ quỷ , nghĩa là tránh cái khó mà làm cái dễ vậy .
Lời bàn : Trong bài nói chó , ngựa mà thực bao rộng cả những vật hữu h́nh , mắt có thể trông thấy . Chỉ nói ma , quỷ mà thực ra bao rộng cả những vật vô h́nh , trí năo có thể tưởng tượng ra . Một đàng vẽ vật hữu h́nh là chép lại , một đàng vẽ vật vật vô h́nh là bày ra, ai chẳng cho rằng chép dễ hơn bày ? . Nhưng nếu xét thực th́ chép cho giống hệt khó bao nhiêu th́ bày vu vơ lại dễ bấy nhiêu. Nên ta chớ lầm khi thấy kẻ làm kỳ quái khác thiên hạ đă vội coi như thánh . Ta phải coi trọng những người quư thực tế , biết làm hết bổn phận ḿnh hàng ngày . Nhiều khi ở đám b́nh dân , mộc mạc quê mùa mà có biết bao nhiêu người trung , hiếu , tiết , nghĩa , dũng cảm , hào hiệp hơn những người học vẽ ma vẽ quỷ ḷe đời mà kỳ thực tự tư lợi , có hại không thể nói hết được.
CÁCH PHỤC L̉NG NGƯỜI.
Ḿnh là bậc tài trí th́ chớ nên khinh ngạo.
Ḿnh có sức lực khỏe mạnh th́ chớ nên đè nén người.
Ḿnh ăn nói lanh lợi , th́ chớ nên dối trá người.
Ḿnh c̣n kém th́ phải học , chưa biết th́ phải hỏi.
Đối với làng nước th́ phải giữ cái trật tự trên dưới .
Đối với người nhiều tuổi , th́ phải giữ cái nghĩa con em.
Đối với người bằng vai th́ phải giữ cái nghĩa bầu bạn.
Đối với lũ trẻ thơ th́ phải dạy bảo khoan dung.
Như vậy th́ ai cũng yêu , ai cũng kính , không ai tranh giành với ḿnh . Tâm địa rộng răi thênh thang như trời đất th́ bao bọc được cả muôn loài .
HÀN THI NGOẠI TRUYỆN
