Mail Contact Home

Gửi cho bạn bè trang báo này

 


  
Guglielmo MARCONI

 
 

NGƯỜI ĐĂ THẮNG KHÔNG GIAN VÀ THỜI GIAN
TỪ KHI MỚI LÊN HAI MƯƠI TUỔI


Bạn có một máy thâu thanh trong nhà không ? nếu có th́ nhất định phải đọc truyện này. Chúng ta đă quen với máy đó rồi, nhiều khi lại bực ḿnh v́ phải nghe những lời ca eo éo, cho nên quên công dụng vĩ đại của nó. Phải ở trong trường hợp tương tự như trường hợp một ông bạn tôi dưới đây, ta mới nhớ ơn Guglielmo Marconi, người đă phát minh ra máy thâu thanh.

Tám chín năm trước, ông bạn đó buồn rầu vô hạn v́ cô con gái quí của ông đang học trường Gia Long bỏ nhà vô "bưng",(1) ông cản ngăn cách ǵ cũng không được. Hai ông bà chỉ có một ḿnh cô, phải thui thủi sống ở thành, chán ngán không muốn làm ăn mà chẳng buồn muốn giao du ǵ với ai cả. Cứ tối tối, ông bà lại vặn máy thâu thanh, để may ra bắt được tin tức ǵ của con ông. Rồi một đêm nọ, sau sáu tháng chờ đợi, bỗng nghe được tiếng con gái trong máy. Ông vội kêu bà lại, và hai ông bà dán tai vào máy mà nghe. Giọng ca dứt, hai ông bà tắt máy mà ḍng lệ trào trên má. Suốt đêm đó, hai ông bà thức để ôn lại và kể cho nhau những kỷ niệm về cô con gái.

Sáng hôm sau, ông lại thăm tôi, bảo :

-Bắt được tiếng của cháu, tôi tưởng chừng như cháu đă chết rồi mà sống lại. Cái vui của tôi không thể tả được.

Rồi ông hỏi mượng tôi cuốn sách về Marconi, để t́m hiểu "ân nhân" của ông, như ông nói.

Egon Larsen, một nhà văn Đức, trong cuốn mười hai người đă thấy đổi đời sống của ta, kể tên Marconi chứ không kể tên Edison, như vậy đủ biết sự phát minh máy phát thanh và thâu thanh c̣n quan trọng hơn sự phát minh máy hát và đèn điện nữa.

Marconi sanh ở miền Bologne năm 1874 trong một gia đ́nh quí phái, cha là một người Ư, Giuseppe Marconi, mẹ là một người Ái Nhĩ Lan, Annie. Cũng như Edison, ông thành công một phần lớn là nhờ bà cụ tin ở tài ông và khuyến khích ông.

Một bữa tối mùa thu năm 1894, ông Giuseppe Marconi, đang đọc báo, thấy những tiếng động bất thường trên gác xếp sát mái nhà, cằn nhằn bà vợ.

- Ổn quá, cái ǵ mà cứ lục đục trên đó hoài vậy ?

Bà Annie tươi cười, nhỏ nhẹ đáp :

- Từ hồi nó đi nghỉ mát ở núi về, em đă xin phép ḿnh cho nó ở trên gác xếp đó để nó làm việc, ḿnh đă bằng ḷng rồi.

Ông Chồng phát quạu :

- Làm việc, làm việc cái ǵ mà bí mật vậy ? Trừ em ra, nó cấm không cho ai lên đó hết. Một tuần nó mới cho phép người ở lên quét tước một lần, mà trong khi quét nó c̣n canh chừng người ta. Rồi sáng nay cậu quí tử đó. ..

- Em biết rồi. Nó xin ḿnh thêm tiền nữa. Ḿnh rầy nó rồi mới cho.

- Anh không phải là người tiếc tiền với con, nhưng muốn biết nó dùng số tiền đó làm ǵ, mà hỏi nó th́ nó nói cái ǵ không đâu, nghe không ra.

- Theo em hiểu th́ nó t́m cách truyền tiếng nói trong không gian.

- Mới mẻ dữ ! Th́ người ta vẫn truyền tiếng nói trong không gian bằng điện tín và điện thoại đó !

- Nó bảo nó muốn làm hơn thế nữa kia.

- Hơn là làm sao ?

- Điện tín và điện thoại c̣n phải dùng giây điện. Nó muốn không dùng tới giây điện ḱa.

Ông Giuseppe trố mắt :

- Không dùng tới giây ?

- Vâng.

- Làm sao được ? Cũng phải có cái ǵ để mà truyền chứ ? Thằng nhỏ này điên mất. Tối nay ḿnh rán mời cậu quí tử ấy xuống ăn cơm chung với chúng ḿnh một bữa để anh hỏi đầu đuôi ra sao.

- Vâng, để em lên cho nó hay.

Và tối đó, Guglielmo Marconi miễn cưỡng xuống ăn cơm chung với gia đ́nh. Chàng đi nghỉ mát ở núi Alpes về, rồi nẩy ra ư muốn t́m ṭi về vô tuyến điện, năn nỉ bà mẹ xin được toàn quyền sử dụng hai căn gác xép. Chàng rất có tài tập trung tư tưởng, không cần chỗ tĩnh mịch để làm việc, nhưng tính rất dễ cảm, không chịu được những lời mỉa mai nên xin hai căn gác để đống cửa thí nghiệm, khỏi phải nghe những lời phê b́nh của người trong nhà. Chỉ có thân mẫu chàng là được phép lên chỗ chàng làm việc v́ bà tin chàng hiểu chàng. Cơm nước đều mang lên gác cho chàng, và suốt ngày chàng đống cửa ở trên đó, hí hoáy như làm một việc ǵ bí mật. Bà Annie thấy đời sống của chàng khác thường, ngại cho sức khỏe của con, hỏi bác sĩ. Bác sĩ khuyên :

- Đối với hạng thanh niên như vậy, chỉ có cách là khuyến khích chứ đừng ngăn cản ; nếu bắt cậu ấy đổi cách sống th́ cậu ấy sẽ khổ.

- Bà nghe lời bác sĩ, rán bênh vực con những khi chồng cằn nhằn, bất b́nh.

Tối hôm đó, khi Marconi ngượng nghịu bước vào pḥng ăn, bà ân cần với cậu đỡ khổ. Cậu sợ lắm, sợ lời chỉ trích của anh em, nhất là lời chất vấn của cha, ngó mẹ như để cầu cứu và chỉ mong mau xong bữa để lên gác, đóng cửa lại, tiếp tục công việc.


Máy phát

Bữa cơm xong rồi mà không ai hỏi cậu câu ǵ hết. Cậu lại càng ngại. Sau cùng, phút đau khổ tới. Ông thân cậu ngả lưng trong một chiếc ghế bành, đốt điếu thuốc, vẩy cậu lại :

- Nào, bây giờ lại giảng cho ba nghe. Con xin ba trăm đồng để làm ǵ ? Sáng nay con có giảng mà ba chưa hiểu kỹ.

- Dạ, để mua pin, một cái máy dao động và ít dụng cụ khác.

- Má con nói con đang kiếm cách truyền tiếng nói mà không cần dùng dây điện ?

- Vâng.

- Không có dây th́ truyền ra sao ?

- Thưa ba, nhà vật lí học tin rằng có những luồng sóng điện từ, nghĩa là cho những sự rung động có thể truyền trong không khí mà không cần có dây để dẫn. Theo James Maxwell th́ chính ánh sáng cũng là một moại luồn sóng như vậy. C̣n nhiều loại luồng sóng khác nữa mà mắt ta không thấy.

- Thực khó hiểu.

- Vâng, khó hiểu. Nhưng mấy năm trước, một nhà vật lư học Đức, tên là Heinrich Hertz đă dùng một máy để phát sinh những luồng sóng điện tử đó. Con không thể giảng dài ḍng hơn, sợ ba không hiểu ; hiện nay con đang thí nghiệm về phát minh của Hertz.

Suy nghỉ một chút, ông Giuseppe lại hỏi :

- Và con tin rằng dùng máy đó, con có thể đánh tin tức đi xa được mà không cần dây ?

- Vâng, con tin chắc là thành. Ư đó tầm thường quá. Con sợ nhiều người cũng đang thí nghiệm như con và thành công trước con.

- - Ba th́ ba cho là ư đó điên khùng. Nhưng nếu con tin chắc th́ cứ tiếp tục. Có cần thêm tiền th́ hỏi ba. Marconi thở nhẹ một cái, rồi leo lên gác. Cậu lo ngại cũng phải : đồng thời với cậu, nhiều nhà bác học ở Mỹ Và Đức cũng đang nghiên cứu về vô tuyến điện ; cậu muốn thành công trước họ.

Cách buổi tối đó hai tháng, một đêm lạnh như cắt nhà vấng vẻ v́ mọi người đều về quê, chỉ c̣n bà Annie và cậu. Thấy đêm đă khuya mà đèn trên gác c̣n sáng, bà lên nhăc cậu rằng đă đến giờ đi ngủ. Cậu vâng vâng dạ dạ rồi cuối xuống làm việc.

Bà về pḥng ngủ được một giấc th́ thấy có người nắm vai bà, lay. Bà mở mắt, Marconi tay cầm cây nến, nói :
-xin lỗi má, con làm mất giấc ngủ của má. Nhưng có cái này ngộ lắm, má phải coi mới được.
- Ngộ tới nỗi không hoăn đến sáng mai được ư ?
- Vâng, không hoăn được.
Cậu dắt mẹ lên gác, kéo ghế mời mẹ ngồi, bảo :
-Má lắng tai nghe nhé.
Rồi cậu nhấn một cái nút, tay run run, vừa v́ cảm động, vừa v́ trời lạnh.
Bà Annie cho là không có ǵ lạ, ngồi đợi. Cậu hỏi :
- Lạ lùng không, má ?
Bà mỉm cười đáp :
- Ừ, Lạ lùng. Nhưng xong chưa ? Cho má đi ngủ chứ ?
- Khoan đă má. Thức đêm với con một chút nữa thôi. Lần này là lần đầu tiên mà không cần dây điện, con làm một cái chuông cách con mười thước reo lên.
Bà hôn cậu :
-Con má tài thật. Nhưng thôi, con cũng đi ngủ đi chứ ?


Máy thâu

Mấy tháng sau, cậu làm lại thí nghiệm đó cho cha và anh em coi. Ông Giuseppe khen là giỏi nhưng nói thêm :
- Muốn gơ một cái chuông cách mười thước mà cần ǵ phải bấy nhiêu máy móc rắc rối.

Mấy anh em cậu hăng hái giúp đỡ cậu, cả những người trong nhà cũng tiếp tay. Cậu cải thiện máy đó để truyền những dấu Moóc được. Cậu nghiên cứu tất cả những sách báo viết về vắn đề, mượn của nhà bác học Nga Popoff cách dùng giây ăng tên, mượn của giáo sư Branly cách dùng máy kiểm tra, và tới cuối năm 1895, cậu có thể đánh tin đi cách ngàn rưởi thước. Lúc đó cả nhà hăng hái theo dơi công việc của cậu. Một lần ông thân cậu nghe nói gởi được tin qua cả một trái đồi cao, không tin, đích thân đi theo nh́n tận mắt. Đầu năm sau, Marconi đánh tin được tới ba ngàn thước. Bà Annie dắt cậu qua Anh, vi bà muốn làm cho quê quán của bà được vẻ vang lây.

Hai người qua Luân Đôn, t́m chổ ở, bày máy móc ra rồi đợi kết quả những cuộc vận động với các nhà cầm quyền. Có người giới thiệu Marconi với ông William Preece, Chánh kỹ sư Bưu điện. Ông này cũng đương nghiên cứu về vô tuyến điện mà không thành công. Ít
bữa sau, Marconi nhận được tin mừng của ông Preece cho hay rằng sở Bưu điện mời chàng tới tŕnh bày máy cho một ủy ban coi.

Hồi đó chàng mới hai mươi hai tuổi mà đem chuông đi đánh nước người, nên rất lo âu, hồi hộp. Máy phát thanh đặt trên nóc sở Bưu điện, máy thâu thanh trên nóc một ngôi nhà ở bờ sông Tamise. Máy dùng cả hai chiều được, nghĩa là mỗi bên đều vừa thâu vừa phát.

Một đám đông đủ mặt các nhà bác học, các kỹ sư, các chính khách, các nhà doanh nghiệp, nhiều người tuổi tác và có danh tiếng, tụ họp lại để coi chàng thí nghiệm. Thấy chàng khổ tâm lo lắng, ông Preece phải an ủi khuyến khích.

Sau ít lời giới thiệu, ông bảo :
- Ông Marconi, xin ông khởi sự cho.
Marconi lại gần máy, dùng ch́a khóa gơ ít tiếng, rồi mở máy thâu thanh, đứng đợi. Im lặng hoàn toàn trong một lát. Vài kháng giả ngó nhau, muốn mỉa chàng.

Th́ bỗng nhiên, mọi người nghe rơ ràng tiếng táp, táp, táp, táp : Có dấu hiệu của máy ở bờ sông Tamise đáp lại.

Ông Preece quay lại nói với khán giả :
- Các ông thấy không ?
Người ta xô nhau khen chàng, ngắm nghía máy móc, nhờ chàng giảng giải.

Sau lần đó, chàng c̣n phải thí nghiệm cho Lục quân và Thủy quân Anh, v́ quân đội Anh muốn lợi dụng phát minh đó. Lần này tin phải đánh đi xa hơn : mười hai cây số. Cũng lại thành công mỹ măn.

Sau chàng thí nghiệm trên một khoảng là mười lăm cây số cách sông.
Năm 1897, chàng về Ư, thí nghiệm cho vua Ư và Hạ nghị viện coi. Rồi lại qua Anh.
Trong máy năm đó Marconi vẫn tiếp tục cải thiện máy, làm cho máy có thể truyền nhiều tin tức đi cùng một lúc, mỗi tin trên một làn điện khác nhau. Danh đă van lừng khắp thế giới.

Ông vốn ghét sự pho trương, chỉ thích ở tĩnh một ḿnh, không chịu tiếp xúc với xă hội, nhất là với hạng quyền hành và hạng con buôn-hạng trên coi ông như một con vật lạ, hạng dưới coi ông như con mồi béo - mà cứ phải thí nghiệm khắp nơi này nơi khác cho thiên hạ coi, cho nên ông rất bực ḿnh, nhất là khi phải nghe những lời phê b́nh của những kẻ ngu độn hoặc ghen tài.

Kẻ th́ bĩu môi :
-Vô tuyến điện ? Làm ǵ có vô tuyến điện. Trong cái máy của hắn, thiếu ǵ giây điện đó ?
Kẻ th́ nhăn nhó :
- Luồng sóng vô tuyến điện của máy phát ra truyền vô xương tủy tôi, làm tôi nhức ḿnh nhức mẩy quá. Không cấm cái máy đó th́ thiên hạ chết hết.
Có kẻ - hạng này là hạng kư giả - chế giễu :
- Thằng cha Ư đó đi đâu cũng mang theo đồ nghề của hắn ; chỉ thiếu một con khỉ nữa th́ thành bọn Sơn Đông.
Có kẻ đ̣i giết ông. Hắn là một tên Đức, xin qua Luân Dôn để bắn cho nát sọ Marconi ra. Ty công an Anh không cho hắn nhập cảnh.

Năm 1899, trong một cơn dông tố, Marconi đánh vô tuyến điện được qua Manche, tới một nơi cách năm chục cây số.

Hai năm sau, ông làm một thí nghiệm danh tiếng là đánh điện từ Mỹ sang Anh, qua Đại Tây dương, trước mặt giáo sư Fleming, nhà vật lư học đại tài Anh. Ông thả một cái diều cao một trăm hai chục thước để làm ăng tên. Nhiều người tin là sẽ thất bại. Các nhà bác học cũng bảo rằng các làng sóng điện cũng không đi theo ṿng trái đất mà chạy tuốt lên không trung giữa các vị tinh tú.

Trời vừa mưa vừa lạnh. Dông tố nổi lên, gió rét ở ngoài, nóc nhà bằng tôn muốn tốc lên. Marconi lo lắng ngồi đợi. Đă đúng mười hai giờ trưa ở Terre Neure (1=Newfoundland), giờ mà ở Poldhu tại Cornouailles(2=Cornwall) bên Anh, người ta bắt đầu phát tin đây. Đă 15 phút rồi mà không nghe thấy ǵ cả.

Sau cùng gần mười hai giờ rưỡi, người coi máy đứng dậy, giơ tay ra hiệu im lặng, rồi nhoẻn một nụ cười :
- Rồi ! Ba tiếng tách, tách, tách.
Marconi nhảy chồm lại nghe.
Đúng là dấu chữ S, dấu hiệu đă định trước. Đúng là đă nhận được tin từ Poldhu, cách đó 3.400 cây số. Máy ngưng một chút, rồi tiếp tục thâu tin. Lần này Marconi đă vượt Đại Tây Dương, đă chinh phục không gian và thời gian.

Dale Carnegie, tác giả cuốn ‘’Little known fact about well known poeple ‘’ kể rằng có lần được hân hạnh gặp Marconi. Marconi lúc đó đă già, nhắc lại chuyện cũ, nói : ‘’Thây kết quả cuộc thí nghiệm qua Đại Tây Đương đó, tôi muốn reo ḥ, la lớn lên cho khắp thế giới hay, nhưng không dám, v́ sợ không ai tin tôi. Măi bốn mươi tám giờ sau tôi mới gôm hết can đảm lại, đánh điện về Luạn Đôn. Thế là báo chí mọi nước đăng tin lên trang nhất. Giới bác học xúc động mănh liệt. Và đúng như tôi đă tiên đoán, nhiều người ngờ vực. Phát ra một làn sóng điện, mà làn sóng đó theo mặt cong của trái đất, truyền đi khắp nơi, ở xa cách máy cũng nhật được tin trong nháy mắt, th́ thực là kỳ dị, nếu không phải là bịp đời ! Chính Edison, nhà phát minh bực nhất đương thời, lần này cũng bảo tôi đă bị sức tưởng tượng quá mạnh làm mê hoặc’’.


Nơi làm thí nghiệm truyền tin

Sau hai thiên tài đó có dịp gặp nhau và rất quư mến nhau. Marconi qua Huê Kỳ, lại Orange ở New Jersey thăm Edison. Hai ông bàn bạc với nhau về cách cải thiện máy vô tuyến điện. Đă hai giờ trưa rồi mà khách không thấy chủ nhân nhắc ǵ đến cơm nước cả. Bụng th́ đói như cào rồi. Edison cứ nói chuyện hoài về máy móc. Marconi chịu không nổi đánh bạo hỏi :

- Ai lo cơm nước cho ông, ông Edison ?
- Tôi không nghĩ đến cái đó. Có ǵ ăn nấy, miễn đầy bao tử th́ thôi.
Rồi th́nh ĺnh như nhớ ra :
- Ông ăn cơm trưa rồi chứ ?
Marconi thở dài, nhẹ nhàng :
- Nói thực ra th́ …
- Tôi thật điên khùng, mải nói hoài, để ông đói. Biết làm cách nào được bây giờ ?Nhà tôi đi vắng. Hôm nay chủ nhật, người ở xin phép nghỉ. Chết thật rồi !
Marconi đề nghị vô bếp lục xem có ǵ ăn không. May mắn làm sao, c̣n được một ổ bánh ḿ, một miếng fromage và một chén trà.

Đó, những bực vĩ nhân sống giản dị và đối đải với nhau thành thực như vậy.


Phát minh của ông càng ngày càng được thế giới chú ư tới. Như tôi đă nói, ở Đức, giáo sư Slaby, và ở Mỹ, nhiều bác học khác cũng chế tạo được máy vô tuyến điện ; v́ tinh thần quốc gia, những nước đó mới đầu không chịu dùng máy của Marconi, nhưng sau đều phải dùng v́ nó hoàn bị hơn hết.

Năm 1909, ông mới ba mươi lăm tuổi, được lănh giải thưởng danh dự nhất thế giới, giải Nobel về Vật lư học. Ông tiếp tục nghiên cứu về vô tuyến điện thoại.

Mấy năm sau, nhiều việc xảy ra trên thế giới làm cho người ta thấy công dụng lớn lao của vô tuyến điện.

Trước hết là vụ đắm tàu Républic. Chiếc đó dụng chiếc Florida và đức làm đôi. Viên vô tuyến điện báo tin được với một đài ở bờ. Nhờ vậy người ta cho tàu lại kịp vớt 1.700 người, vừa nhân viên dưới tàu vừa hành khách.

Kế đó là một vụ săn bắt tội nhân. Bác sĩ Crippen giết người rồi cùng với nhân t́nh là Ethel Le Neve, trốn từ Anh qua Gia Nă Đại, trong chiếc tàu Montrose. Báo đăn tin đó và h́nh của hai người. Viên thuyền trưởng đọc báo, để ư thấy hành khách tên là Robinson cha và con giống h́nh trên báo, sinh nghi, đánh điện cho ty Công an Anh hay. Ty Công an ra lệnh cho viên thuyền trưởng coi chừng hai cha con Robinson rồi một mặt phải một nhân viên thanh tra đi chiếc tàu Laurentic chạy nhanh hơn để đuổi kịp, bắt được tội nhân. Robinson con chính là nàng Ethel Le Neve cải trang.

Bốn năm sau, chiếc Empress of Ireland đắm ở trên sông Saint Laurent, nhờ vô tuyến điện mà người dưới tàu được cứu kịp.

Hồi đó là hồi xuất hiện dấu S.O.S mà sau này khắp thế giới đều dùng. Người ta thường bảo đó là dấu ba chữ Save our Souls (xin cứu linh hồn chúng tôi) viết tắt, nhưng sự thực, người ta sở dĩ lựa ba chữ cái đó v́, khi đánh bằng dấu Moóc, nó dễ nhận hơn hết : ba chấm-ba gạch-ba chấm.

Năm 1912, chiếc tàu Titanic, lớn nhất thế giới, mới chạy lần đầu, đụng nhằm băng đảo ở Bắc Đại Tây Dương và ch́m liền, cũng nhờ vô tuyến điện mà 705 người được cứu kịp.

Vào khoảng đó, những phi cơ đương bay bắt đầu thông tin với nhau bằng vô tuyến điện. Danh tiếng Marconi lên đến tột bực.

Ít tháng sau, ông gặp nhiều việc rủi. Trong một tai nạn xe hơi, ông chột một mắt. Mới ở bệnh viện ra, ông được tin rằng công ty Marconi của ông bị nhiều người ghen ghét, tấn công, chỉ trích là có nhiều chỗ mờ ám. Chỉ một số ít bạn thân dám bênh vực ông, trong số đó có Edison.

Khi chiến tranh thứ nhất nổi, ông về Ư, đầu quân để tổ chức cơ quan vô tuyến điện trong quân đội. Đồng thời ông nghiên cứu một kiểu máy mới để dùng vô tuyến điện mà t́m phương hướng, tức máy rada ngày nay.

Năm 1921 là năm đầu tiên mà nhân loại được nghe những tiếng ca nhạc trong máy thâu thanh.

Năm năm mươi ba tuổi Marconi mới lập gia đ́nh, mười năm sau ông mất (1937). Mấy năm trước khi mất, ông nghiên cứu về vô tuyến truyền h́nh, cũng gọi là điện thị (télévision). Hiện nay máy này đă được thông dụng mà ông là một trong những người lănh công đầu.

Dale Carnegie bảo ông là một người rất là khiêm nhường, ăn nói ôn tồn, và sống rất giản dị, không ham nhà cao cửa rộng, chỉ thích chiếc du thuyền của ông mà ông dùng làm pḥng thí nghiệm.

Hồi chưa đầy ba chục tuổi, ông bán phát minh của ông cho chính phủ Anh được năm vạn Anh kim (theo giá trên thị trường tự do bây giờ là mười triệu bạc). Bạn biết ông dùng số tiền đó làm ǵ không ? Ông đi mua liền một chiếc xe máy, rồi về nhà tiếp tục làm việc như thường.

Ngoài công việc t́m ṭi ra, ông chỉ có một nỗi vui nữa là du lịch. Ông đă qua Đại Tây Dương tám mươi bảy lần.

Bạch tuyết
France, Paris 9.2005
(Cùng một tác gỉa )

Trích từ GƯƠNG HI SINH
(của NGUYỄN HIẾN LÊ )
do nhà xuất bản văn hóa thông tin 43 L̉ ĐÚC – HÀ NỘI - VIỆT NAM


 
 
 


Ghi rơ nguồn "yeuvietnam.com" khi bạn phát hành lại thông tin từ website này

<< GIAO KÈO >>