Ngày 4 tháng 12 (1967)
Tôi đề nghị gặp lại anh ta tối qua. Cuộc hẹn lần này vào 12 giờ khuya. Đại úy Tân mời tôi một cốc bia và Nguyễn Văn Sâm được đưa đến sau đó vài phút. Khi họ cởi bỏ chiếc băng bịt mắt anh ta nhận ra tôi, tôi thấy một vẻ vui sướng toát lên từ anh ta. Rồi anh ta ch́a bàn tay một cách thèm thuồng ra xin tôi một điếu thuốc. Tôi đưa cho anh ta cả một bao đầy, và do không được phép đem vào pḥng giam, anh ta đă hút hết cả bao trong hai tiếng đồng hồ. Chúng tôi ngồi luôn hai giờ liền. Sau đây là cuộc nói chuyện tiếp theo mà tôi cũng đă thu.
- Sâm, tôi muốn được nghe anh kể về vụ phá hoại ở Mỹ Cảnh. Tôi muốn được biết cảm giác của anh như thế nào sau khi đă giết những sinh mạng ấy ở Mỹ Cảnh.
Anh ta đỏ mặt, nhưng trở lại b́nh thường ngay.
- Tôi có cảm giác, như thế này, tôi có cảm giác theo tôi nghĩ cùng cảm giác mà người phi công Mỹ sau khi thả những quả bom xuống một làng quê vô tự vệ. Sự khác biệt là sau khi thả xong anh ta bay khỏi chỗ đó và không nh́n thấy hậu quả mà anh ta đă làm. C̣n tôi th́ nh́n thấy. Họ nằm tan tác. Đàn ông, đàn bà và trẻ con. Giống như một băi chiến trường sau một trận chiến. Và tôi che mắt. Tôi cảm giác không có lẽ nào người đă làm vụ ấy lại chính là tôi, người đă đặt ḿn. Vụ Mỹ Cảnh đó, bà biết không, đó là vụ đặt ḿn đầu tiên của tôi.
- Thế rồi sao ?
- Thế rồi cũng qua đi. Thế rồi tôi đă nghĩ tới các đồng đội của tôi bị giết, các bạn của tôi bị tra tấn, những Việt cộng khi bị những người Nam việt bắt, những người này cắt đầu họ và nhét vào miệng họ cái đó… cái đó… Chính vậy đă làm cho tôi tăng thêm sức mạnh. Và cần phải nghĩ về cái đó khi nào tôi cảm thấy hoang mang. Nhiệm vụ của tôi là chống lại quân Mỹ và những ai hợp tác với họ. Để làm được việc này, đôi khi phải giết cả những người vô tội. Chiến tranh là vậy. Những người vô tội chết trong chiến tranh là một sự đau đớn không tránh khỏi. Bà cần hiểu rằng không có sự khác biệt lớn giữa việc bắn một khẩu đại bác, thả một quả bom từ trên máy bay với việc đặt ḿn trong một tiệm ăn nơi mọi người đang ăn. Nó cùng là một sự bẩn thỉu.
- Sâm, anh đă từng sùng đạo ?
- Có, khi tôi c̣n bé cha mẹ tôi dạy tôi đạo Phật v́ họ là những người theo đạo Phật. Tôi cũng được nghe nói về đạo Khổng, về đạo Thiên chúa, tôi cũng đă từng dự một buổi lễ Chúa giáng sinh. Rồi tôi đă được nghe nói về vị Chúa ấy với bộ râu vàng có tên là Jesus Cristo. Về ai đó có cánh và bay trên những đám mây. H́nh như vị Chúa đó bị chết một cách thảm khốc, giống như một người yêu nước Việt cộng. Tuy vậy vị Chúa đó trừng phạt kẻ độc ác cho kẻ đó xuống âm phủ luộc sôi trong vạc dầu. Cha đạo bảo như vậy. C̣n người tốt được Chúa cho lên thiên đ́nh ở đó múa hát. Tôi không tin. Tôi nghĩ rằng khi đă chết là hết, mọi nước mắt sẽ khô cạn trên trái đất. Từ khi c̣n bé tôi đă tưởng có một hậu kiếp và đă sợ nó.
- Sâm, cả sự thương hại cũng là thứ tầm thường ?
- Ồ không. Sự thương hại là một đạo đức của con người. Tôi ấy à, bà thấy đấy. Khi một kẻ làm một việc xấu, ví dụ như cắt đầu Việt cộng, rồi nhét cái đó vào mồm người ta, tôi phát cáu lên ngay lập tức. V́ thế, tôi những tưởng tôi căm ghét kẻ ấy. Nhưng sau đó sự căm ghét qua đi, qua đi một cách nhanh chóng như khi xảy đến và tôi cảm thấy một sự thương hại lớn lao. Đối với người Mỹ cũng như vậy. Trong khi đánh nhau tôi căm ghét họ vô cùng nhưng sau trận đánh tôi không căm ghét họ nữa và tôi nghĩ: họ cũng vô tội bởi v́ họ cũng là con người. Và tôi cũng đă nghĩ rằng trong bọn họ có những người t́nh nguyện. Nhưng cũng có những người bị bắt buộc không hiểu rơ đượclư do v́ sao. Điều đó chắc chắn là vô cùng tồi tệ. Có nghĩa là đánh nhau, chết mà không hề biết được nguyên nhân v́ sao. Điều đó có nghĩa là, bà biết không, là tôi sẽ yêu quư tất cả mọi người nếu như không có chiến tranh, nếu như đất nước tôi không bị đè nén. Cái đất nước nghèo khổ này của tôi luôn luôn bị kẻ nào đó giẫm chân giày xéo, trước đây là người Trung Hoa, sau đó là người Pháp và giờ đây là người Mỹ, c̣n chúng tôi, cần phải giết, giết, giết.
Thèm ngủ và khát khao ḥa b́nh
- Sâm, anh biết ǵ về người Mỹ ?
- Tôi biết những ǵ mà người ta nói ở miền Bắc. Ở Bắc người ta nói ngày 1 tháng 5 là ngày lễ có từ nước Mỹ, nơi họ gọi là Labour Day, ngày Lao Động. Nếu vậy th́ tại sao người Mỹ lại ghét những người mà họ cũng kỷ niệm ngày 1 tháng 5. Ở Bắc họ cũng nói rằng nước Mỹ đă trở thành một quốc gia khi mà họ không muốn phụ thuộc vào nước Anh. Nếu vậy th́ tại sao người Mỹ không hiểu được chúng tôi, người Việt Nam muốn nước Việt Nam là của chúng tôi, thế thôi. Bà thấy đấy, tôi ấy à, tôi không nghĩ là người Mỹ họ xấu, con người ở khắp mọi nơi đều giống nhau, bà thấy đấy. Tôi tin rằng những người xấu là những người lănh đạo nước họ bởi v́ họ giầu có và họ chưa từng bao giờ nh́n thấy những ngôi nhà bị cháy bởi những quả bom napalm và họ đưa những người khác đi đánh nhau, c̣n họ th́ tối đến họ ngủ trên giường của ḿnh.
- Sâm, anh là cộng sản à ?
- Ồ, đúng ! Tôi gia nhập Đảng năm 1964, vợ tôi cũng vậy. Đó là một ngày thật đẹp. Tại v́ không dễ dàng ǵ được gia nhập Đảng. Và cũng tại v́ tôi yêu quư ông Hồ Chí Minh. Xin lỗi đại úy Tân, tôi biết là ông không thích nghe tôi nói điều này, mà chính ông Hồ Chí Minh đă động viên chúng tôi và lănh đạo chúng tôi. Và rồi ông Hồ Chí Minh là một người rất có đạo đức. Không bao giờ lo cho bản thân, thậm chí cũng không kết hôn để hiến dâng tài trí cho đất nước.
- Sâm, tôi phải hỏi anh một điều không được hay lắm. Tôi phải hỏi anh tại sao sau khi bị bắt anh đă khai ra. Sâm, tôi biết câu chuyện về xe vận tải, tuy vậy anh đă làm một điều không hay lắm.
- Tôi biết. Tôi đă lầm lạc v́ căm giận v́ mơ tưởng. Vấn đề ở chỗ là nếu phải chết tôi đă được chuẩn bị tinh thần, chết là điều không tránh khỏi của mỗi Việt cộng, nhưng chết một cách tồi tệ th́ không: tôi không được chuẩn bị cho cái đó. Và khi tôi biết là Tâm đă khai ra, việc đó đă làm dâng lên trong tôi một sự chán chường vô cùng. Và tôi đă làm cái việc là khẳng định lời khai đó, khai thêm những cái khác. Bà cần phải hiểu điều đó. Nếu bà hiểu người ta đă nói ra tại v́ người ta không chịu đựng được những sự đau đớn về thể xác, bà cũng nên hiểu là người ta nói ra v́ người ta không chịu đựng được những sự khổ nhục về tinh thần, tâm hồn. Có một lúc nào đó, bà có biết, một lúc nào đó linh hồn khóc như thể xác, và thể xác chỉ c̣n lại sự tự hào được chết một cách vẻ vang. Tôi đă khai ra, tôi xấu hổ, bà biết không. Nhưng trong lúc tôi xấu hổ, tôi nghĩ: tội nghiệp Sâm. Trong cuộc đời mày có rất ít ngày được sung sướng. Mày được sung sướng khi mày được gặp lại cha mẹ mày, và mẹ mày đă giết một con vịt để ăn mừng, mày được vui sướng khi con trai mày ra đời, thế rồi ?. Chỉ có thế. Từ thời thanh niên lúc nào mày cũng phấp phỏng chờ đợi lúc mày sẽ bị người ta đến bắt và giết. Từ thời thanh niên mày toàn phải chịu đựng hy sinh và đau khổ: mày xứng đáng hưởng một cái chết vinh quang, một sự thỏa măn được xử bắn.
- Sâm, anh cho rằng cái đó sẽ làm anh trở nên anh hùng ?
- Không, được xử bắn chưa đủ trở thành anh hùng. Người anh hùng là thế khác. Người anh hùng là một người đạo đức toàn diện, dũng cảm, hiểu biết, một người luôn bảo vệ sự thật. Người anh hùng là một người biết chết dưới một chiếc xe tải không cần ai biết đến. Đúng thế không đại úy Tân ?.
Khi phát hiện rằng
"Chính quyền Mỹ đă lừa dối trong chiến tranh Việt Nam"
Đại úy Tân trả lời bằng một cái ngáp rồi nh́n đồng hồ như ư muốn tỏ rằng anh ta không buồn ngủ. Chúng tôi sắp xong rồi, tôi ra hiệu bằng tay cho anh ta yên tâm và tôi châm một điếu thuốc cuối cùng đưa cho Sâm.
- Chúng ta c̣n ít thời gian, Sâm. Tí nữa họ sẽ đưa anh trở về pḥng giam của anh. Và chúng ta sẽ không bao giờ gặp nhau nữa. V́ vậy tôi muốn hỏi anh một điều nữa, xin lỗi anh nếu như anh thấy ngớ ngẩn. Sâm, anh chưa từng bao giờ được vui thú?
- Để tôi nghĩ xem. Từ lúc c̣n bé tôi vui đùa với con chó yêu của tôi, tôi yêu nó v́ nó rất khôn. Khi có một người lạ đến gần túp nhà của tôi, nó không cắn mà chỉ sủa để báo cho chúng tôi mà thôi. Rồi một lần, vào năm 1948 tôi đến rạp xem phim và tôi rất thích mặc dù đó là một bộ phim về chiến tranh, trong đó quân Mỹ bắn quân Nhật và họ lúc nào cũng thắng. Sau bộ phim ấy tôi chỉ c̣n xem thêm một phim nữa. Nhưng đó không phải là phim làm cho tôi vui thích, mà là một phim để học về cách phá hoại ngầm. Rồi một lần ở Sài G̣n tôi đến rạp xiếc. Lúc đó chỉ một thời gian ngắn trước khi xảy ra vụ Mỹ Cảnh. Tôi đă đi xem một ḿnh v́ tôi đang buồn, nhưng tôi đă được xem những cái rất hay làm tôi vui thích vô cùng. Tôi được xem một người đàn ông đi xe máy chạy ṿng quanh một cái giếng tṛn mà không bị rơi vào trong, tôi được xem cảnh ba người con trai trên một chiếc xe đạp chỉ có một bánh mà xe vẫn chạy và họ không hề bị ngă. Và rồi, chỉ có thế. Tôi chưa bao giờ biết nhẩy và cũng chưa bao giờ học một bài hát vui. Một bài hát duy nhất mà tôi biết là một bài hát về chiến tranh. Nội dung là: “Anh phải đánh, người anh em, anh phải giải phóng miền Nam. Anh phải vượt qua mọi hiểm nguy, mọi đau đớn mặc dầu anh cảm thấy khó khăn…”
- C̣n âm nhạc anh có thích không Sâm?
- Ồ có chứ. Nhất là khi nghe tiếng hát ru con ngủ. Tôi nhắm mắt lại, lắng nghe và cảm thấy như được vuốt ve.
- Thế c̣n thơ, anh thích không Sâm ?
- Thích lắm. Ở miền Bắc tôi đă đọc rất nhiều thơ. Một hôm, tôi đọc được một bài trên một quyển sách thấy hay quá tôi liền xé trang ấy và lúc nào cũng giữ bên ḿnh. Giờ tôi không c̣n nó nữa. Chắc là tôi bị rơi mất nó khi họ bắt tôi. Hay là họ lấy được trang ấy. Tuy vậy tôi nhớ thuộc ḷng bài ấy. Bà có muốn nghe tôi đọc không ?
- Có chứ, Sâm.
Anh ta đọc, bài thơ như thế này:
Cuộc sống không có t́nh yêu.
Như sống trên sa mạc
Như chết v́ đói và khát
Như đau khổ gấp bội phần
Như khóc lẻ loi trong bóng tối
Như không hiểu được tại sao ḿnh sinh ra
Yêu sâu sắc có nghĩa là ư chí
Bạn ơi, có biết, có bao nhiêu cách yêu
Có t́nh yêu nào cho nền dân chủ
T́nh yêu cho những người lănh đạo
T́nh yêu cho người vợ trẻ, cho các con
T́nh yêu cho đồng đội trong chiến đấu
Và tất cả mọi t́nh yêu đều đẹp đẽ
Bởi v́ được sinh ra từ lư tưởng của t́nh yêu
Bởi v́ chúng ta yêu nhau để cùng chiến đấu
Để cho đời nở hoa nở hoa
Để cuộc đời tiếp tục với những đứa con
Tuy thế bạn hỡi đừng quên chiến đấu
V́ quá nghĩ tới t́nh yêu
Sẽ không c̣n t́nh yêu trên trái đất này.
- Cảm ơn, Sâm. Tôi có thể chúc anh cái ǵ, Sâm ?
- Chúc tôi được chết vinh quang. Được nh́n thẳng vào mặt những người bắn tôi và nói: tôi tin tưởng rằng tôi đă làm đúng những điều mà tôi đă làm v́ đất nước của tôi và v́ Hồ Chí Minh. C̣n tôi xin chúc đất nước của bà thanh b́nh và đầy hứa hẹn, rằng chiến tranh sẽ không bao giờ có. C̣n bà, xin chúc bà mạnh khoẻ, hạnh phúc và sống lâu.
Anh ta đặt tay lên ngực chỗ trái tim và cúi ḿnh chào tôi. Họ buộc băng đen vào mắt anh ta và dẫn anh ta đi. Đại úy Tân ngáp thêm một cái nữa và gọi một tốp lính bảo vệ tôi về khách sạn. Trên những con đường vắng tanh cái nóng bao trùm và sự im lặng bị ngắt quăng bởi những tiếng nổ của một trái bom đêm. Nhưng trên trời mặt trăng ngời sáng, mặt trăng hành tinh nơi con người muốn đặt chân tới để bành trướng sự vĩ đại của họ. Và tôi chợt nghĩ tới một câu mà François nói với tôi hôm qua: “Mặt trăng là một ước mơ cho những ai không có ước mơ”.
( hết chương 2)
