Ngày 18 tháng 12 (1967)




Ngày mai tôi và Moroldo sẽ rời Việt Nam. Người tôi nặng trĩu một nỗi buồn mênh mang, gần như một cảm giác có lỗi. Tôi có cảm giác, tôi cũng không biết nữa, như mình sẽ đi trốn hay đúng hơn bỏ cuộc: không, phải chăng là có lỗi khi trở lại một thế giới nơi mà người ta khóc cho một người chết và nơi mà không còn tiếng đại bác bắn. Chỉ có riêng chúng tôi ra đi, và đột nhiên tôi chợt hiểu những người đã ở đây từ bao tháng, bao năm, họ đang thách thức cuộc đời họ từng ngày, và họ không muốn ra đi. Cùng lắm là họ đi Bangkok, đi Hồng Kông, họ nghỉ ngơi ở đó vào cuối tuần rồi họ lại quay về đây: họ bị hút bởi cái nam châm mà không phải lúc nào cũng tùy thuộc vào bản hợp đồng tòa báo của họ, hay vào một sự thích thú văn học, hoặc vào một tình yêu.Mà bởi một sự quyến rũ lạ lùng trong sự tàn khốc, trong nguy hiểm, trong sự thách đố với cái chết. Cho dù những tính cách khiếp đảm của nó cũng không thể xóa bỏ được sự thu hút của nó trong ta.
Tôi đang chìm trong suy nghĩ, sáng nay, khi chúng tôi uống càphê trên sân thượng khách sạn Continental, đúng ngay trước Ủy ban Quốc gia, và trên tầng một của Ủy ban Quốc gia có một căn phòng đang rực sáng: từ những cánh cửa sổ mở toang lấp ló chiếc kiệu đám ma, quan tài phủ vải đen với những cây nến thắp sáng của Bùi Quang San, 45 tuổi, thủ lĩnh của đảng Kuomingtang, bị ám sát hôm qua tại nhà riêng. Hai người đàn ông đã xông vào nhà và bắn ông ta vào cổ và ngực rồi họ ra lệnh cho người vợ không được rời nhà bếp rồi họ bỏ đi để lại trên bàn viết một tờ lệnh xử tử. Lệnh xử tử được đánh máy, ký từ Mặt Trận Dân Tộc Giải Phóng. Tờ lệnh nói rõ rằng Bùi Quang San đã phạm tội ác chống lại dân tộc vì đã cho phép con trai của mình làm việc cho CIA. Không một ai tin. Thậm chí cả những người Mỹ họ cũng cho rằng lệnh xử tử này là gian dối và giả tạo: Việt cộng không để lại lệnh xử tử, Bùi Quang San đã bị giết bởi những kẻ giết người của chính phủ vì ông ta đã có ý kiến cho rằng cần thiết phải gặp gỡ Mặt Trận Dân Tộc Giải Phóng và ngồi bàn đàm phán hòa bình. Có lẽ đúng, có lẽ sai, giờ còn quan tâm gì nữa. Chỉ cần biết rằng có thêm một xác chết trong thành phố này nơi mà cuộc sống của một con người không đáng giá một nắm gạo. Đang nhìn chăm chú vào đó, ánh mắt tôi nhìn theo vệt sáng phản chiếu trên cửa kính và tôi cảm thấy mình còn sống.
- Một sự vĩnh biệt được chứ, hả ? Moroldo nói tay chỉ về hướng áo quan của Bùi Quang San.
- Hẳn thế.
- Tôi chỉ mong chóng đến giờ lên máy bay. Bangkok, Karachi, Teheran, Roma. Cô không nghĩ rằng ngày kia chúng ta sẽ tới Italia, về tới nhà ?
- Vâng.
- Mà cô không cảm thấy vui hơn ?
- Không.
Moroldo thật vô tâm. Anh ta phấp phỏng chờ tráng rửa những bức ảnh, thao thao bất tuyệt với các đồng nghiệp về những cái mà anh ta đã làm hoặc không làm: anh ta đơn giản cho rằng bốn mươi ngày này ở Việt Nam thực chất chỉ là một giai đoạn của công việc, của một sự nguy hiểm đã vượt qua. Nhưng đối với tôi nó còn có những ý nghĩa hơn nữa.
- Vì sao à, tôi không còn là tôi nữa sau khi tôi đã học được tất cả mọi điều này.
- Cô đã học được những điều gì ?
- Một điều đơn giản. Tôi sẽ nói cho anh biết.
Trong buổi chiều chúng tôi đến Tòa báo Pháp: những người bạn của chúng tôi đã cư xử đúng như những người bạn cho tới ngày cuối. Mazure đã tặng tôi chiếc ba lô của anh ta, Felix tặng chiếc đèn bấm bỏ túi của anh ta, còn François tặng tôi một chiếc bình nước, một cái chăn rằn ri, một chiếc áo mưa có mũ. Sau đó anh ta mở một chai Champagne: với điều kiện là tôi sẽ gửi cho anh ta một chai Chianti (*một loại rượu vang nổi tiếng của vùng Toscana, Ý – nd ). Tất cả bọn họ đều xúc động, mặc dù họ giả tảng bình thường.
Và chúng tôi cũng vậy. Châu Âu, Hợp Chủng Quốc, chúng tôi có cảm giác như nó xa vời hơn cả mặt trăng. Phần còn lại của thế giới là một thế giới khác.
- Rốt cục tôi có thể biết được cô đã học được cái gì không ? Moroldo lại hỏi sau ly champagne thứ hai.
Tôi không trả lời anh ta, anh ta sẽ chẳng thể hiểu nổi. Và đây là cái mà tôi đã học được trong cuộc chiến tranh này, trên đất nước này, trong thành phố này: hãy yêu quý cuộc sống.

Biểu tình chống chiến tranh Việt nam Châu Loan Phạm Người dịch Tác giả : Nhà báo Oriana Fallaci