MỘT NGƯỜI CHẾT ĐỂ CHO NGƯỜI KHÁC SỐNG
Năm 1848, cách mạng nổi ở Áo, nhưng cũng chẳng mang lại một sự thay đổi nào cả. Klein vẫn giữ chức cũ. Semmelweis tiếp tục thí ngh́ệm . Lần này vào loài thỏ và kết quà là chín con thỏ khỏe mạnh bị ông chích mủ bệnh sốt sản hậu vào cơ thể th́ cả chín con đều mắc bệnh mà bảy con chết, chỉ có hai sống sót. Thí nghiệm đó tŕnh lên hàn lâm viện khoa học Vienne, nhưng các ông Hàn bảo rằng nó không có giá trị ǵ cả, chỉ có những thống kê ở dưỡng đường - tức những thống kê của Klein - mới đáng tin thôi !
Măi đến tháng tư 1849 Skoda mới nhận được lời cám ơn đầu tiên của bác sĩ Michaelis ở Kiel, nơi mà người ta phải đống cửa hộ sinh v́ bệnh sốt sản hậu giết nhiều người quá. Thư rằng :
“Khi tôi nhận được thư của ông th́ tinh thàn tôi đương chán nản ghê gớm. Nhà hộ sinh của chúng tôi phải đống cửa từ ngày mồng một tháng bảy đến ngày một tháng mười một. Rồi lại tiếp ba bệnh nhân, người thứ nhất chết, hai người sau may mà cứu được.
...Bài báo của ông làm cho tôi tin tưởng trở lại...
Lần thứ nhất tôi thấy có một chút hy vọng...
Tức th́ tôi áp dụng phương pháp khử độc bằng nước vôi pha cơ –lo. Và từ đó không thấy một sản phụ nào mắc bệnh sốt cả, trừ mỗi một người trong tháng hai... Cho nên tôi hết ḷng cảm tạ ông... Ông đă giúp cho nhà hộ sinh của chúng tôi khỏi bị đống cửa ; và ông đă cứu được hàng trăm nhân mạng . Xin ông cho tôi gởi lời ngưỡng mộ và cám ơn bác sĩ Semmelweis. Khi tôi nghĩ tới những sản phụ mà chính tôi đă giết !...
Skoda đưa thư cho Semmelweis coi, bảo :
- Rồi sẽ nhận được những bức thư như vậy nữa ở khắp xứ. Phải đóng khung nó lại, rồi đăng lên báo Y học Vienne. Ngay tối hôm đó Semmelweis trả lời bác sĩ Michaelis, hy vọng ông này sẽ là một người truyền bá đắc lực phương pháp của ḿnh. Nhưng trớ trêu thay ! Bức thư không bao giờ tới tay Michaelis cả, v́ quá đau khổ, hối hận về tội lỗi của ḿnh, Michaelis đă đâm đầu vào xe lửa để tự tử. Bác sĩ Litsmann lên thay ông, tức th́ bỏ phương pháp pḥng độc, cho nó là ngây thơ !
Trong lúc đó, ở Vienne, nhóm Skoda phấn khởi, thảo một bản thỉnh nguyện xin cấp tốc triệu tập một ủy ban gồm các y sĩ để định giá trị của sự phát minh. Đơn gửi lên triều đ́nh. Klein phản động tức th́, báo động tất cả các giới thủ cựu và các Giáo dục bác bỏ đơn đó, lấy lẽ rằng :
Vấn đề đó cũng đáng nghiên cứu, nhưng chưa phải lúc, v́ năm nay, không có dịch sản hậu , không thể so sánh t́nh h́nh các năm trước được. Mà khi nào cần điều tra, th́ chỉ có giáo sư Klein là được quyền điều tra thôi.
Sự thực rành rành như vậy, hễ khử độc th́ sống không khử độc th́ chết, mà người ta đổ cho thời tiết rồi lại cấm nhóm Skoda, Semmelweis điều tra nữa !
Klein c̣n hô hào mọi giới tấn công Skoda. Các giáo phái la lên :
- Đồ duy vật ! Bỏ tù hết ráo đi !
Và các bác sĩ cũng hùa theo :
- Hoàn toàn duy vật ! Duy vật một cách ghê tởm !
Semmelweis bị cách chức phụ tá ở khu hộ sinh – bây giờ th́ không c̣n nghe tiếng khóc, tiếng rên rỉ của sản phụ, tiếng chuông rùng rợn của mục sư nữa – nh́n những bà mẹ hồng hào, những em bé mũm mĩm, ḷng ông bùi ngùi. Nhưng ông vừa quay lưng để ra cửa th́ có tiếng cười lanh lảnh của một cô đỡ.
- Ha ha, từ nay khỏi phải rữa tay, bác sĩ !
Đau đớn nhất là một sản phụ mà ông đă cứu được mạng, cong cớn lên, lớn tiếng :
- Chào bác sĩ nhé. Về Hung Gia Lợi đi ! Ở đây chúng tôi không cần đến ông. Đàn bà chúng tôi dơ quá mà ! Nên khám xong, bác sĩ phải rửa tay ! Về Hung mà rửa tay rồi khám các sản phụ Hung của mi !
Bây giờ ông mới thấy sự phản bội của những kẻ giúp việc ông.
Tới cửa nhà thương, viên bác sĩ Carl Braun thay chân ông, ch́a cho ông một ve thuốc, bảo :
- Bác sĩ c̣n bỏ quên cái này.
Ông đỡ ve nước vôi pha cơ lo mà ḷng chua xót.
Skoda rán vận động cho một chân giảng viên ở đại học do chính phủ bổ nhiệm, nhưng lương bổng th́ do các sinh viên chung nhau lại đài thọ. Ông miễn cưỡng nhận lời v́ không muốn lănh lương của các sinh viên hầu hết đều nghèo. Mọi việc thu xếp đă gần xong, nhưng khi danh sách giáo sư được niêm yết th́ người ta không thấy tên ông. Tất có bàn tay cáo già Klein nhúng vào.
Trong lúc đó số tử ở khu hộ sinh tăng vọt lên 34% v́ chỉ một số ít sinh viên vẫn giữ phương pháp khữ độc c̣n lại th́ làm biếng không chịu rửa tay, mà chỉ một bàn tay dơ khám khắp lượt bệnh nhân là đủ gieo cái chết khủng khiếp. Người ta đưa con số đó cho Klein coi. Hắn tươi cười đáp :
- Đó là các ông thấy không ? Tôi đă bảo rồi mà, phương pháp rửa tay có kết quả ǵ đâu ? Nếu có kết quả chỉ là làm t́nh trạng thêm nguy kịch. Chà, tới trên 1 phần 3 rồi.
Semmelweis nghe thấy mà đức ruột.
Skoda, Rokitansky và Hebra lại vận động cho ông vô Hàn lâm viện Y học Áo, hay tin đó, Klein cho phao tin rằng ông đă phá thai nhiều sản phụ, rằng con quỷ Semmelweis không có lương tâm ǵ cả đối với phụ nữ. Thế là danh sách các ông Hàn được công bố, người ta lại không thấy tên ông.
Skoda cũng kiên nhẫn không kém Klein. Ông để cho vụ đó nguôi nguôi rồi một hôm, niềm nở, lễ phép vào thăm Klein.
- Kính chào ngài Giám đốc. Tôi lại xin ngài ban cho tôi một ân huệ.
- Cái ǵ vậy bác sĩ ? Tôi sẩn ḷng lắm. Lúc nào tôi cũng vui vẻ giúp đỡ các cựu sinh viên của tôi .
- Thưa ngài, tôi muốn thu thập ít tài liệu đễ… viết một bài ngăn ngắn.
- Chịu khó khảo cứu nhỉ.
- Dạ, có ǵ đâu ạ ? Tôi xin ngài cho dùng văn thư của tiểu khu I ạ. Thưa, tôi không dám làm phiền ai hết, đâu ạ ! Tôi không mang về nhà, mà tới pḥng văn thư vào buổi tối, t́m kiếm lấy rồi ghi chép ít hàng thôi ạ.
- À , ông muống lục văn thư của tôi ? Cái đó th́ không được .
- Thưa, tôi chỉ xin coi công văn thôi ạ.
- Công văn cũng không được.
- Thưa ngài Giám đốc, công văn mà cũng không được ư ?
- Tôi nói không là không.
-Thưa ngài, tôi xin coi đễ nghiên cứu khoa học mà.
- Thôi, tôi bận việc lắm, bác sĩ ra đi .
Nhưng rồi Skoda cũng kiếm được một bản sao các công văn đó. Viết một bài so sánh kết quả của phương pháp khử độc khi Semmelweis c̣n ở tiểu khu I với số chết kinh khủng khi người ta đuổi Semmelweis ra và bỏ phương pháp của ông.
Bài đó đọc ở Hàn lâm viện khoa học, có tiếng vang lớn, Hàn lâm viện trợ cấp cho Semmelweis mộ số tiền để tiếp tục nghiên cứu. Nhưng không được vô pḥng hộ sinh, không được vô pḥng giải phẫu th́ nghiên cứu cách nào bây giớ . Tuy nhiên đó cũng là một thắng lợi về tinh thần.
Klein tím gan lại, huy động ngay một số lang băm vô lương tâm, nhao nhao lên chửi Semmelweis, viết bài mạt sát. Ông phải đăng đàn ở Hàn lâm viện khoa học vài lần nữa để bênh vực thuyết của ḿnh. Phe Klein cho người tới phá, bảo :
- Thuyết Semmelweis có một nhược điểm lớn là giản dị quá. V́ nó giản dị quá, nên nó không có giá trị.
Thuyết Semmelweis duy vật. Mà duy vật là không có trời, là phạm thượng !
Và mặc dầu được làm hội viên Hàn lâm viện khoa học, mà tới khi Skoda vận động cho ông một lần nữa chức giảng viên, th́ người ta không gạt hẳn tên Ignace Philippe Semmelweis ra, nhưng chỉ bớt đi ba chữ.
Ông thượng thư bộ Giáo dục kư nghị định bổ Semmelweis giữ chức « giảng viên được mổ xẻ tử thi và h́nh nộm để dạy sinh viên » nhưng khi nghị định đăng trên công báo th́ không hiểu v́ đâu mà mất đi ba chữ tử thi . Như vậy c̣n dạy cái ǵ nữa, và sinh viên nào chịu đống tiền cho một giảng viên để học cách mổ xẻ h́nh nộm !
Chán nản, Semmelweis từ biệt các bạn thân, về Hung Gia Lợi, quê hương của ông. Đất Vienne này bạc bẽo , nhỏ mọn lắm, ông không thể ở lại một ngày nữa được. Nhất định phải đi. Các bạn thân cản ngăn ông, bảo chịu khó kiên nhẫn đợi, thua keo này th́ bày keo khác, ông chỉ lắc đầu. Hết muốn chiến đấu rồi. Bác sĩ Kenneth Walker, tác giả cuốn La grande aventure de la Médecine (nhà xuất bản Gérard et Cie) phê b́nh ông như vậy : ‘’Semmelweis không có những thiên tư cần thiết cho một nhà cải cách’’. Frand C. Slaughter trong cuốn Cet inconnu…Semmelweis cũng chê ông là vội vàng bỏ cuộc ; giá cứ nhận ghế giảng viên đó mà đợi thời th́ các bạn bè của ông thế nào cũng c̣n giúp ông được mà ông sẽ thành công mau hơn. Những lời trách đó đều đúng cả. Ông là một nhà bác học có ḷng nhân đạo chứ không có tinh thần chiến đấu. Ông đau khổ thấy hàng vạn sản phụ và hài nhi chết mỗi năm ở trước mắt ḿnh, biết cách trị mà phải bó tay, nên đi t́m một nơi khác người ta biết dùng ḿnh, chứ không chịu nổi cái không khí căi vă nhau, hại ngầm nhau, cái không khí đê tiện của Vienne nữa. Ông đă chịu thua Klein. Mà các sản phụ và hài nhi ở Vienne từ nay lại tiếp tục chết như rạ v́ vị cứu tinh của họ đă phải gạt lệ mà xa họ.
Về tổ quốc, ông gặp bạn thân cũ là Markussvsky được giới thiệu vào nhà hộ sinh Saint Roch của tỉnh Pesth. Nhà hộ sinh này rất nhỏ, chỉ bằng một phần mười khu hộ sinh Vienne, cả năm tiếp nhận chừng một trăm, hai trăm sản phụ. Viên Giám đốc là bác sĩ Birly, hiền lành nhưng óc hẹp ḥi, mặc dầu đă đọc thuyết của ông, mà tuyệt nhiên không tin, cho rằng chỉ có mỗi một cách hiệu nghiệm để trị chứng sốt sản phụ là bắt sản phụ xỗ mỗi ngày.
Cuối tháng đầu, Semmelweis làm cho số tử tụt từ 13% tới 0,46% Birly trông con số đó tươi cười , bảo :
- Đó tôi nói có đúng không ? Từ khi ông mới tới tôi đă dặn ông cứ cho họ xổ mỗi ngày là họ mạnh. Cám ơn ông, những sản phụ của nhà thương chúng ta được xổ kỹ nhất ở khắp nước.
Được cái Birly không cản trở, ghen ghét ông, có lần tỏ ḷng thương hại nữa :
- Bác sĩ tận tâm quá. Sao mà lao lược suốt ngày đêm, coi bệnh nhân như là ruột thịt của bác sĩ vậy ?
- Thưa ông Giám đốc, tôi không có gia đ́nh, nên coi họ như người thân.
- Thật họ có phước mới gặp bác sĩ. Nhưng bác sĩ nhớ đấy nhé. Cho xổ mỗi ngày đi. Cứ cho xổ đi, cho xổ hoài đi, sẽ không có người nào chết nữa, 0,46% Tốt lắm rồi.
Semmelweis chỉ đứng trơ trơ ra, không mỉm cười, mà cũng không thở dài được nữa. Chẳng một ai hiểu ḿnh cả. Trong mấy năm, lời phê b́nh của các bác sĩ khắp nơi cũng thỉnh thoảng được bạn bè gởi tới cho ông , nhưng đều một giọng : ‘’ Đâu có giản dị như vậy ?’’ hoặc : ‘’Nguyên do là tại khí độc, tại thời tiết, tại lên sữa…’’. Người ta chỉ biết lặp lại những thuyết cũ học ở trường : người ta cũng chẳng thèm thí nghiệm nữa, cứ thấy cái ǵ mới là tin chắc rằng sai !
Nhà thương nhỏ, lương không được bao nhiêu, ông thiếu hụt, ăn bận lôi thôi. Markussovsky thương hại khuyên ông khám bệnh thêm ở nhà. Muốn vậy, cần sắm vài bộ quần áo sang trộng và một con ngựa tốt. Bạn bè giúp tiền và ông nghe lời họ mở pḥng khám bệnh. Mới đầu thân chủ lưa thưa vài người, v́ ông tuy giỏi và tận tâm nhưng không khéo xă giao.
Dịp may tới. Bá tước phu nhân Grandinish bị một chứng nan y, cho mời ông tới chấn mạch. Bà là người quyền thế và hách nhất trong xứ, tất cả hạng quí phái đều sợ. Y sĩ nào được chấn mạch cho bà th́ sẽ nổi danh khắp nước. Semmelweis và một y sĩ nữa ngồi xe tới biệt thự, qua ba bốn lớp cửa, ở mỗi cửa một tên lính hầu chực sẵn, dẫn vô pḥng trong. Sau cùng hai ông tới trước giường hầu tước, gập ḿnh xuống chào rồi đứng đợi. Hầu tước đưa mắt ra lệnh cho thị nữ ra ngoài.
Semmelweis lại cúi đầu chào lần nữa, thưa :
- Xin hầu tước cho phép.
Ông kéo mền phủ thân thể hầu tước cho ngay ngắn luồn tay xuống dưới, xét.
Bạn ông khám lại một lần nữa. Rồi hai người lánh ra một góc nói nhỏ với nhau, một lát sau trở lại bên giường hầu tước. Hầu tước hất hàm, hỏi như hỏi người ở :
- Sao ?
- Bẩm hầu tước, chúng tôi đau đớn mà thưa thực rằng hầu tước bị chứng ung thư tử cung.
- Chắc chắn ?
- Bẩm chắc chắn .
- Phương thuốc .
- Bẩm vô phương .
Hầu tước gật đầu. Họ lặng lẽ ra đi .
Ngay sáng hôm sau tin đồn khắp châu thành và các bà quí phái nườm nượp lại pḥng khám bệnh của Semmelweis. Hết giờ tiếp khách, một người bạn bảo ông :
- Thấy không ? Tôi đă đoán trước rồi, phải gạt bỏ bớt ra chứ tiếp không xuể . Anh cho họ những thuốc ǵ ?
- Chẳng có thuốc ǵ cả. Họ khỏe mạnh, có bệnh ǵ đâu. Họ kêu hay chóng mặt, nhứt đầu, ăn không ngon, ngủ không ngon, mệt . Tôi bảo họ bớt ăn thịt đi, đi bộ nhiều lên th́ hết. Họ có vẻ không bằng ḷng .
- Anh này điên ! Tiền tới tay mà không biết nhận . Cứ kê những toa thực mắc tiền cho họ, họ sẽ rủ nhau tới nhiều hơn nữa .
- Một y sĩ không thể làm như vậy được !
- Muốn nghèo th́ mặc !
Tối hôm đó ông thao thức, nhớ lại c̣n đi học có lần một ông giáo sư cho ông khám một cái mụn ở tử cung, và cảm giác lần đó y như lần này. Mà mụn đó chỉ là một cái bướu nhỏ, chứ không phải là ung thư. Đương đêm ông tung mền dật, chạy một mạch tới lâu đài của nữ hầu tước, kéo chuông liên hồi, làm gia nhân hoảng hốt ra mở cửa. Ông sồng sọc chạy vô, hổn hển tới bên giường hầu tước :
Bá tước đọc sách, ngó lên , vẻ mặt khinh bỉ .
Ông tiến lại :
- Tôi xin lỗi hầu tước .
- Sao vô lễ vậy ?
- Một chút thôi ạ .
Ông khám lại cái mụn. Đúng rồi ! Ông hớn hở thưa :
- Bẩm hầu tước, về nhà tôi vẫn nghi ngờ . Lúc năy nhớ lại, vội vàng lại đây, thưa hầu tước hay để hầu tước khỏi lo. Không phải là ung thư, chỉ là một cái bướu thôi ạ .
- Được , bác sĩ đi về .
Tới nhà ông mới hay ḿnh vẫn bận quần áo ngủ mà vào thăm .
Tin lại đồn vang cả châu thành. Và từ đó, thân chủ vắng hoe. Ai mà c̣n muốn lại pḥng một bác sĩ ‘’r ưng rú ‘’ tới bực đó ? Semmelweis lại an phận sống trong cảnh nghèo .
Mới 36 tuổi mà tóc ông đă hoa râm. Bác sĩ Birly qua đời, ông được thay chân giáo sư sản khoa. Số chết ở pḥng hộ sinh xuống tới 0,39% . Ở Vienne, Klein chết, Carl Braun lên thế. Chắc độc giả c̣n nhớ Braun, con người đă đứng chờ ông ở cửa nhà thương Vienne để trả ông chai nước vôi pha cơ lo. Số tử trở lại như xưa : 25%, 30%. Hébra không c̣n quản lư tờ y học Vienne nữa, người thế chân cho đăng ngay một bài đả đảo phương pháp pḥng độc của Semmelweis, đoạn kết có câu :
‘’Ch úng tôi nghĩ rằng thuyết khử độc bằng nước Chlorine đă chết từ lâu, chết hẳn rồi . Chúng tôi khuyên độc giả đừng để cho ngụy thuyết đó lầm lạc nữa ‘’.
Hay những tin đó ông chán nản. Trong lúc tinh thần đương xuống th́ may mắn thay, ông gặp được một thiếu nữ, nàng Maria Weidnhofer. Nàng th́ trẻ, con nhà giàu, mà ông th́ lớn tuổi, vẻ mặt khắc khổ, y phục lôi thôi. Nhưng lần đầu mới gặp nhau, họ đă thương nhau liền. Ông đ̣i theo nàng về nhà, nàng bằng ḷng, tới nơi, ông xin hỏi nàng liền. Song thân nàng rất ngạc nhiên, chưa có thiện cảm với ông, nên c̣n do dự hứa một năm sẽ cho cưới, nhưng nhờ cô Maria năn nỉ cha mẹ, và nhờ tấm ḷng thành khẩn của Semmelweis, mà hôn lễ chỉ ba tháng sau đă cử hành.
Cô Maria hiểu ḷng ông, hiểu tính t́nh, nhất là hiểu lư tưởng của ông, nên ông đă sống được nhiều năm sung sướng. Nhưng một nhà bác học, thấy lư thuyết của ḿnh không được chấp thuận, mà những lời hô hào nhân đạo của ḿnh chỉ là những tiếng chuông trong sa mạc th́ làm sao có thể hoàn toàn sung sướng được. Cho nên ngoài những giờ vui với vợ con (ông bà sanh được một trai, hai gái), ông vẫn như người mất hồn, cắm cổ làm việc cho hết ngày. Mà không như vậy cũng không được v́ ông không thể tin cậy một nhân viên nào trong dưỡng đường cả. Một lần bệnh bỗng nhiên lại phát lên dữ , làm chết nhiều sản phụ, mà lạ lùng thay, lần này các em bé sanh đều mạnh khỏe cả. Ông suy nghĩ, cho rằng các sản phụ đă bị lây sau khi sanh. Như vậy chỉ có thể do tấm ra ‘drap’’ vẫn thay đúng lệ mà ? Ông phải điều tra mới ra được nguyên nhân : ra ‘’drap’’ tuy có thay mà không giặt. Không biết các thầy kư ở dưỡng đường có ăn hối lộ hay không, chỉ biết rằng người thầu giặt ra ôm những ra dơ về, chẳng giặt ǵ cả, ít bữa sau đem trở lại, bảo là giặt rồi mà cũng chẳng ai kiểm soát. Ông giận dữ, gói những tấm ra đó lại thành một bọc liệng lên bàn viên thư kư và mắng hắn là kẻ sát nhân.
Rồi ông bỏ tiền túi ra mua một lúc trăm tấm ra tặng dưỡng đường để có dư ra mà thay. Ông lại vận động chính quyền xin mở thêm một nhà hộ sinh nữa ; và soạn một cuốn sách về nguyên nhân và phương pháp trị bệnh sốt sản hậu.
Trong khi đó các bác sĩ ở Đức vẫn bảo bệnh đó do khí độc và do sữa lên. Hàn lâm viện Y học ở Ba Lê tuyên bố chỉ dùng kư ninh ‘’quinin ‘’là trị được.
Có bác sĩ lại nói vu vơ rằng bệnh đó gốc ở tử cung ( !)
Bác sĩ Dubois lừng danh đương thời, đăng đàn mạt sát ông là ‘’thăng điên ở Pesh’’, rồi kết luận rằng chỉ có mỗi một cách trị là đóng cửa các nhà hộ sinh.
Đọc những tin đó , Semmelweis nắm tay lại, nghiến răng , la :
- Không có trời ư ? Trời không có mắt ư ? Sao trời để cho họ tiếp tục giết người như vậy ? Ở bên Anh, người ta liệm hai cái thây vào chung một quan tài để thiên hạ không thấy rằng cái chết nhiều tới mức nào !
Cô Maria an ủi chồng, ông gục đầu vào ḷng cô, khóc nức nở.
Sách ông viết xong, rất đầy đủ và sáng sủa. Cũng chỉ có một tiếng vang nhỏ. Vài bác sĩ ở Greifswald, ở Helsingfors gởi thư về khen, hứa sẽ thí nghiệm phương pháp mới, nhưng kết quả thí nghiệm ra sao th́ họ không cho biết. Một bức thư an ủi tác giả nhất từ Hanovre, của một thanh niên tên là Kugelman, học tṛ của Michaelis.
Thư rằng :
‘’Xin giáo sư cho phép tôi được tỏ với giáo sư cái nỗi vui thiêng liêng của tôi khi đọc tác phẩm của giáo sư… tôi không nhịn được mà phải bật ra lời này trước mặt một bạn đồng nghiệp :
‘’Người đó là Jenner(1) thứ nh́ =Jenner là y sĩ Anh (749-1823) đă phát minh ra phương pháp chủng đậu và viết nhiều sách về phương pháp đó.’’
- Trong nhân loại, ít ai truyền bá được những ân huệ lớn lao và lâu bền… và trừ vài lệ ngoại, loài người đă hành hạ những ân nhân của ḿnh… .
Tôi mong rằng giáo sư sẽ không nản chí mà tiếp tục cuộc chiến đấu vĩ đại và vẻ van đó cho tới thành công…’’
Cùng với bức thư đó, Semmelweis nhận được một cuốn sách trang đầu có đôi lời đề tặng này :
Tôi xin trân trọng xin giáo sư nhận cuốn sách quí nhất và thân nhất của tôi này ; gọi là để tỏ chút ḷng biết ơn giáo sư.
Kư tên KUGELMAN.
Cuốn đó là tác phẩm của Jenner xuất bản lần đầu và mang chữ kư của tác giả.
Nhưng một bức thư như vậy th́ có biết bao bài báo cay độc .
Kẻ th́ viết :
‘’ Trừ Semmelweis ra , không ai nhận thấy một chút kết quả ǵ của phép khử độc và cái lối rửa tay kỳ dị đó.
Bệnh sốt sản hậu do một nguyên nhân bí mật, chưa ai biết là ǵ ‘’.
Kẻ th́ nói, giọng khinh bỉ :
‘’Dù giữ sạch sẽ đến cách nào nữa th́ cũng vô hiệu bệnh sốt sản hậu vẫn phát ra mạnh mẽ lạ lùng ở đây.
Thuyết của Semmelweis phiến diện, hẹp ḥi, sai lầm’’.
Th́ ra từ trước tới sau, trừ mấy bạn thân ở Vienne :
Skoda, Rokitansky, Hebra : một bạn thân ở Pesth : Markussovsky ; trừ cô Maria th́ khắp châu Âu chỉ có hai người là tin chắc phương pháp của ông, tức là hai thầy tṛ Michaelis. tiếc thay ! Michaelis th́ v́ hối hận mà tự tử, c̣n môn đệ của ông lại trẻ tuổi quá, rút cục cũng chẳng giúp Semmelweis được chút ǵ .
Hét vào tai các bạn đồng nghiệp trong hai chục năm mà vô hiệu - họ điếc hết , điếc hết !- ông thay đổi chính sách .
Một buổi sáng, mới tỉnh dậy, ông nảy ra một ư, nhảy phắt xuống sàn chạy sang pḥng giấy. Ông phải đi qua pḥng chung. Cô Maria hét lên :
- Ḿnh !
Ông tươi cười quay lại ! Cô hoảng hốt nh́n ông :
- Có các con !
Ông cuối xuống nh́n, th́ ra ông quên bận quần áo.
Hôm đó, ở nhà thương về, gặp một người đàn ông đứng tuổi, ông tiến lại, lễ phép thưa :
- Xin lỗi ông , chắc ông chưa biết thuyết của tôi về sản hậu chứ ?
Người đó trố mắt nh́n ông rồi vội vàng lánh xa. Thấy một cập thanh niên khoác tay nhau, ông lại gần :
- Cô cậu sắp làm lễ cưới, phải không ? Tôi phải báo trước : sẽ nguy hiểm lắm đấy… Khi nào sanh th́ phải bắt bác sĩ phải rửa tay thật kỹ nhé ! Nhớ đấy.
Không thuyết phục các y sĩ được th́ ông phải đi cảnh cáo từng người dân thường một . Ông đă bắt đầu loạn óc .
Tháng sau, trong một cuộc hội hợp ở trường Đại học giải quyết các vấn đề nội bộ, viên chủ tịch hỏi ư kiến ông, ông mở một tờ giấy ra đọc :
‘’Tôi thề với Thượng Đế tối cao tối đại, vạn trí vạn năng rằng không khi nào tôi hành hạ những con bệnh của tôi…’’
Đó là lời của các cô đỡ. Cả pḥng ngơ ngác và thương hại ông. Ông đọc xong lời thề, gục đầu xuống khóc. Các bạn ông đỡ ông về nhà, cho cô Maria hay, bàn thầm với cô phải đưa ông đi nhà thương điên ở Vienne . Cô Maria nức nở . Ông ngạc nhiên muốn lại an ủi bà , rồi bỗng nhiên hiểu hết, tự nhủ : ‘’Ḿnh điên rồi ‘’. Ông hoảnh hốt, toát mồ hôi, vào nằm trong pḥng riêng. Một lúc sau ông mỉm cười một cách tinh quái .
Hôm sau ông dậy sớm, lại nhà in, đưa ra một tờ giấy nhỏ, bảo phải in gấp 24 giờ sau lấy. Sáng hôm sau nửa, ông trở lai nhà in hỏi . Họ đưa ông một chồng giấy in chữ đậm những hàng này .
‘’Hơi các bạn thanh niên nam và nữ ! Nguy đến tính mạng các bạn đấy . Bệnh sốt sản hậu ŕnh các bạn . Các bạn phải coi chừng các y sĩ v́ họ sẽ giết các bạn . Các bạn nhớ kỹ :
khi sanh, nếu TẤT CẢ những cái ǵ chạm tới thân thể bạn mà không được rửa xà bông thật kỹ rồi kỳ cọ trong nước Chlorine, th́ bạn sẽ chết đấy, bạn và cả con bạn.
Tôi khuyên các y sĩ không được, nên phải khuyên bạn ‘’.
Bạn phải tự che chở lấy ḿnh .
Bạn thân của các bạn : Ignace Philippe Semmelweis .
Ông ôm giấy đó đi khắp thành phố, gặp một thanh niên nào cũng phân phát, bắt buộc phải cầm lấy .
Xong việc, ông mỉm cười khoan khoái . Nhưng như vậy chưa đủ cho người ta tin. Ông chạy tới nhà thương xông vào pḥng giải phẫu, gạt các sinh viên ra, nắm lấy một con dao, chém vào một tử thi vài ba nhát, cho dao dính đầu máu mủ, đưa cao bàn tay trái, dùng ngay lưỡi dao đó cắt một ngón tay cho thành một vết thương kha sâu, sau cùng nhúng ngón tay chảy máu vô đám mủ hôi thối của tử thi, ngoáy đi ngoáy lại rồi mới thở dài, bước ra. Cả pḥng hoảng hốt . Ông nhất định tự tử, lấy cái chết của ḿnh để làm gương cho thiên hạ, để mở mắt thiên hạ , chứng tỏ cho thiên hạ rằng bệnh sốt sản hậu do nhiễm độc mà sinh . Ôi chua xót ! Ông hy sinh thân ông, hy sinh cả người vợ trẻ và hiền , cả ba đứa con nhỏ của ông nữa . Một người nào đó đă nói : ‘’Hê c̣n cây th́ c̣n thánh giá ‘’. Đúng thay và đau đớn thay lời đó ! Trong lịch sử khoa học, tôi chưa thấy một sự hy sinh nào ghê gớm như vậy !
Hôm sau, cô Maria, Markussovsky và hai bạn thân nữa đưa ông lại nhà thương điên ở Vienne . Các bạn thân Vienne ra đón ông ở ga, ông tươi cười chào họ .
Cô Maria phải ở ngoài : Mấy lần xin vào nuôi chồng và thăm chồng mà không được phép .
Ông nằm trong pḥng mà cửa sổ đều có chấn song sắt . Ngón tay sưng vù lên , cả cánh tay trái cũng sưng. Nửa thân trên nhức mỏi . Tỏa cầu khuẩn (streptocoque) đă phá phách tới bụng : như có lưỡi dao ngoáy ở trong đó . Đồng thời với bệnh điên, ông mắc thêm bệnh sốt y như sốt sản hậu .
Nửa đêm ông tỉnh dậy . Pḥng tối đen . Ông lồm cồm ngồi lên , bước xuống sàn, ra cửa, xoay quả nắm, đụng đầu vào cánh cửa, la lên . Cửa mở . Một người gác ngó vào hỏi :
- Cái ǵ vậy bác sĩ ?
- Khuya rồi trễ rồi . Tôi phải đi khám con bệnh .
- Để đến sáng, bác sĩ .
- Không được ! Con bệnh đương cần tôi, đợi tôi .
- Họ ngủ hết rồi, bác sĩ .
Semmelweis thoi người gác một cái rất mạnh .
- Có cho tao ra không, quân sát nhân này ! Tao phải đi chữa cho bệnh nhân của tao .
Người gác thoi lại ông túi bụi, xô ông vô pḥng rồi khóa cửa pḥng lại . Ông la hét , đập phá suốt đêm.
Ngày 13 tháng 8 năm 1865, ông nằm hoi hóp trong pḥng khám bệnh, hai bên là bác Hebro và bác sĩ Reidel, giám đóc bệnh viện. Ông mở mắt hỏi :
- Bác sĩ Hebro ngồi đó chứ ? Tôi sẽ chiến đấu hoài, không ngừng đâu . Không khi nào !
Rồi ông tắc nghỉ mà không được thấy mặt vợ con .
Đau đớn hơn nữa là cái chết của ông kéo thêm cái chết của cậu con trai tên là Bela . Cậu rất kính mến cha, ủ rủ trong mấy năm, thất vọng v́ thuyết của cha không được công nhận, tự tử hồi hai mươi sáu tuổi .
Ông mất được 14 năm, nhà bác học Pasteur mới kiếm ra được vi trùng Streptocoque trong máu bệnh nhân và lúc đó người ta mới nhận lời tiên tri của Semmelweis là đúng .
Nhưng rồi phải đợi thêm mười một năm nữa, nghĩa là vào khoảng 1890, lớp bác sĩ già, thủ cựu chết hết, lớp người trẻ, có óc tân tiến lên thay, phương pháp pḥng độc của Semmelweis mới lan dần và được phổ biến . Năm 1891 , xứ Hung gia lợi bỗng nhiên nhận công lao của ông, hănh diện đă sanh được một thiên tài vào hàng ân nhân của thế giới, xin bốc hài cốt của ông từ Vienne về Budapesth để làm quốc táng . Nực cười nhất là cả Đức, lẫn Áo đều phản đối kịch liệt, nhưng vô ích, viện cớ rằng : ông là người Đức mà được đào tạo ở Áo . Năm 1906, người ta dựng tượng cho ông và bây giờ th́ nhân loại thoát hẳn cái kinh khủng của bệnh sốt sản hậu . Mọi người đều nhận rằng công của ông ngang công của Pasteur, rằng môn giải phẫu sở dĩ có kết quả, tấn phát mau là nhờ ông, người đă làm một cuộc đại cách mạng trong ngành sản khoa, đă hy sinh cho chân lư mà suốt đời bị thiên hạ chê bai khinh bỉ, có khi chửi rủa nữa .
"NGƯỜI ĐIÊN KHÔNG PHẢI LÀ NGƯỜI MẤT TRÍ .
NGƯỜI ĐIÊN CHÍNH LÀ NGƯỜI MẤT TẤT CẢ , CHỈ C̉N LẠI LƯ TRÍ"
Chesterton
HẾT