Thật lâu rồi tôi mới đọc được một bài viết mà tôi hằng mong đuợc đọc, người viết chẳng những chứng tỏ nổi búc xúc riêng tư mà c̣n đánh lên được tiếng chuông báo động sự thờ ơ của đa số chúng ta đối với lịch sử nói chung và phim lịch sử nói riêng.
Lịch sử một quốc gia là sơ yếu lư lịch của đất nước đó, nó cho mọi người biết sự h́nh thành, sự tăng tiến hay thoái hoá từ ngày đất nước đó có tên trên trái đất nầy đến ngày hôm nay. Làm người dân không biết lịch sử nước ḿnh ví như một cá nhân không biết ḿnh là ai. Làm người chẳng biết ḿnh là ai th́ chẳng khác chi cây cỏ. Thường ta hay yêu thương và ǵn giữ những ǵ ta gọi là của ta, đó là cái Tôi tầm thường của con người nhưng đó cũng là yếu tố quan trọng để chúng ta quan tâm đến lịch sử đất nước chúng ta mà yêu mến và ǵn giữ những ǵ ta gọi là quê hương ta.
Trong cuộc sống, người ta biết đến lịch sử qua truyền khẩu, những bài học của nhà trường, báo chí, tiểu thuyết, tuồng tích, phim ảnh,v.v.Ở trường, ngoài sinh viên Đại học theo ban Sử Địa, học sinh bậc Tiểu học hay Trung học có người thích môn sử, có người không. Nhưng nh́n chung chung th́ đa số các cô cậu học sinh hay thờ ơ với môn học đầy tính học thuộc ḷng nầy và v́ hệ số điểm trong các kỳ thi không đuợc cao như các môn khác như Toán, Lư hóa, Sinh ngữ, Quốc van....Đó là một sự đánh giá sai lầm và tệ hại của ngành giáo dục đối với môn học quan trọng nầy. Cứ nh́n những cuộc thi đố vui trên đài truyền h́nh các chương tŕnh Ngựoc Gịng Lịch sử, Rung chuông vàng, Đấu trường 100 để nghe đa số những câu trả lời ngớ ngẩn của các cô cậu thí sinh về sử học cũng đủ hiểu kiến thức lịch sử của tuổi trẻ thời nay ra sao rồi. Học sinh đă vậy, người thường đôi khi c̣n "bết bát" hơn, không tính những giai cấp trí thức trong xă hội, cứ đi vào đời sống lao độnh b́nh dân để thử xem mọi người biết đến Quan Vân trường, Tào Tháo, Trương Phi, v.v....nhiều hơn Ngô Quyền, Trưng, Triệu, Bùi thị Xuân, v.v...hay ngược lại? rành chuyện Tàu với Tam quốc chí, Tam Hạ Nam Đường, Đôg châu liệt quốc hơn biết Văn học Sử lược, Việt Nam nhứt thống chí, Đại việt sử hoặc rất ít những tiểu thuyết lịch sử khác của nước nhà. Đường xá mang tên những anh hùng liệt nữ người ta nói rôm rang khi đi t́m địa chỉ nhưng hỏi tên người đó là ai , thành tích ǵ, v.v...th́ thường bắt gặp những khuôn mặt ngớ ngẩn v́ không biết trả lời.
Lịch sử đất nước đă bị đối xử hẩm hiu như thế th́ trách sao được phim lịch sử gần như thiếu vắng trên các màn h́nh. Thiếu người viết, thiếu đạo diễn, thiếu tài tử chuyên môn và thiếu cả vốn của các nhà sản xuất (trong đó tính luôn cả nhà nuớc) ư. Ở thời đại tin học ngày nay, cứ nh́n những phim ảnh vĩ đại của Holywood và các nước phương tây, người chết c̣n dựng dậy đóng phim được (như Lư tiểu Long), vạn vạn tinh binh chỉ cần vài chục người là đủ lấp đầy màn ảnh, chỉ cần những biến hoá ảo thuật của vi tính là đâu vào đó, v́ thế chuyện mượn quân số, phim trường Trung quốc có khi ta không cần đén nếu phải dàn dựng phim chiến đấu của những trận đánh lịch sử.
Phim ảnh nói chung và phim truyền h́nh nói riêng là những phương tiện quảng bá tính lịch sử vào ḷng người dân, tại sao các phim bạo động, say sưa chè chén, gái trai xác thịt, hài vô ư thức được phổ biến mạnh mẻ trong khi các phim có tính cách truyền bá lịch sử lại bị thờ ơ? Đó quả thật là một điều vô lư đang buồn. Đất nước ta tṛm trèm 80 triệu dân, ta tự hào cùng thế giới 4.000 năm văn hiến, kênh mạng truyền h́nh khắp từ Bắc tới Nam, từ nội địa ra hải ngoại cho thấy dẩy đầy những tài năng xuất chúng trên mọi lĩnh vực, kinh tế vượt tiến gia tăng th́ vấn đề đung chỉ là chuyện "Muốn là đuợc" (Vouloir c'est pouvoir) mà thôi.
Những lời thô thiển nầy như một đóng góp nhỏ biểu đồng t́nh với Hoài Hương. Hảy hâm nóng lịch sử như hâm nóng thêm t́nh quê hương trong ḷng người Việt để đất nước chúng ta vững vàng hơn trên bước đường tiến hoá cùng bè bạn năm châu.
HUỲNH NGỌC NGA
Bài báo
Phim TH lịch sử VN: Muốn làm làm được !
Đă đến lúc không thể làm ngơ đối với đề tài lịch sử. Việc làm phim lịch sử nói chung, phim TH lịch sử nói riêng phải được chú trọng như một nhiệm vụ, trách nhiệm cụ thể cho các nhà làm phim cả nhà nước và tư nhân. Không thể để khán giả VN phải đói phim lịch sử VN và phải hàng ngày “ăn” sản phẩm phim lịch sử của nước ngoài.
Miền đất hoang vắng
Phác thảo bối cảnh kinh thành Thăng Long
trong phim Thái tổ Lư Công Uẩn
Phim TH lịch sử VN đă gần như vắng bóng và h́nh như không có trong khái niệm làm phim của các nhà làm phim VN và Đài TH.
Đă từ lâu lắm, việc làm phim lịch sử VN được nhắc tới nhắc lui không biết bao lần, mỗi khi chuẩn bị kỷ niệm một sự kiện lịch sử nào th́ lại mang ra bàn và rồi vẫn cứ mỏi cổ “đợi” v́ nó chỉ ở trên giấy, trên miệng, hay trong dự án nào đấy mà không biết bao giờ mới có thể thành hiện thực.
Phim lịch sử VN nói chung, phim TH lịch sử VN nói riêng giống như một “miền đất hoang vắng”, với đúng nghĩa của từ này.
Điểm lại các phim đă làm từ “xa xưa” của THVN, ngoài một Hoàng Lê nhất thống chí, vừa nhạt nhẽo, vừa sai kiến thức lịch sử không có giá trị cả nghệ thuật lẫn nội dung, bị chỉ trích ở hầu hết khán giả xem phim và giới làm nghệ thuật, th́ phim TH lịch sử có lẽ chỉ có 2 phim gọi là gần đây nhất(nhưng cũng là đă mấy năm rồi) của Hăng TFS- TH TP.HCM: Ngọn nến hoàng cung, Dưới cờ đại nghĩa, nhưng thuộc về thời cận đại cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20…
C̣n cả một khoảng lịch sử 4000 năm với 18 đời Vua Hùng dựng nước, của các triều đại từ Đinh, Lư, Trần, Lê, Nguyễn dựng nghiệp giữ nước với bao sự kiện lịch sử lưu danh thiên cổ, và c̣n bao nhân vật lịch sử, danh nhân Đất Việt qua sử sách, qua các truyền thuyết dân gian từ đời này sang đời khác… Không có một phim nào.
Trong khi ngày ngày cứ phải xem hay “được” xem lịch sử Trung Quốc, Hàn Quốc. Hết Càn Long, Khang Hi, Từ Hy Thái Hậu, Tây Thi, Vương Chiêu Quân, Hán Cao Tổ, Minh Thành Tổ… đến Jumon, Chosun… đến nỗi không cần phải đọc nhiều nhưng vẫn “làu làu” kinh sử các triều đại Trung Quốc, Hàn Quốc từ mấy ngàn năm trước công nguyên đến đầu thế kỷ 20. Buồn hay vui đây?
Năm 2000, khi kỷ niệm 990 năm Thăng Long, có cả một Ban chỉ đạo phát động viết kịch bản làm phim lịch sử cho 1000 năm Thăng Long. Gần 8 năm trôi qua, cho đến giờ này chỉ có 2 kịch bản được duyệt, một cho phim điện ảnh, một cho phim TH nhiều tập: Thái Tổ Lư Công Uẩn - Hăng phim truyện VN, Trần Thủ Độ và người t́nh - Hăng phim truyện 1. Nhưng cho tới giờ này th́ vẫn c̣n trên giấy, kịch bản chưa thống nhất, đạo diễn thay đổi… - và bận tranh căi nhau: “Ngừng hay giăn tiến độ”?
Tất cả những ǵ để làm phim gọi là “hạ tầng cơ sở” vẫn là con số “0”- không có diễn viên v́ chưa casting, không có phim trường, không có đạo cụ như phục trang, vũ khí, ngựa chiến, thành quách cung điện… Mà những thứ này th́ không thể làm giả bằng tre bằng giấy - phải có một xưởng chế tác sản xuất. C̣n ở Hăng phim TFS- Đài TH TP.HCM th́ đang lên kế họach phim về Thi tướng Huỳnh Văn Nghệ “Vó ngựa trời Nam”, nhưng mọi việc mới chỉ biết “cố vấn” về lịch sử cho phim là nhà sử học Dương Trung Quốc, và phim đang chuẩn bị bấm máy???
Và c̣n một điều không biết phải nghĩ ǵ, khi điểm các kế hoạch, dự án làm phim của cả các hăng phim nhà nước lẫn tư nhân trong năm 2008, không có một chỗ nào cho phim lịch sử VN. Trong khi các kênh liên tiếp phát sóng hàng trăm tập phim về cuộc sống đương đại với chất lượng cũng chưa biết xếp loại thế nào.
Lư do: Biết rồi, khổ lắm, nói măi
Không biết các nhà làm phim, các nhà họach định về VHNT có cảm thấy bức thiết với câu hỏi này không, có cảm thấy như đang “mắc nợ” với khán giả xem phim VN, xem phim TH hay không? Thật ra họ biết hết. Cũng có những nhà làm phim tâm huyết với phim lịch sử nhưng gần như ai cũng lắc đầu "khó lắm, gian nan lắm”. Xét ở một góc độ, nguyên nhân có thể thấy, nhưng thấy để rồi làm ǵ khắc phục th́ vẫn là câu hỏi ngỏ.
Về phía các nhà làm phim, ai cũng biết những khó khăn khi làm phim lịch sử. Đầu tiên là kinh phí. Làm phim lịch sử bao giờ cũng tốn nhiều gấp mấy lần phim đương đại, v́ những yếu tố lịch sử không sẵn có mà phải dựng tất cả từ con số “0”.
Kế tiếp là thiếu kiến thức về sử, nên không những thiếu kịch bản mà c̣n thiếu cả đạo điễn có đủ tầm hiểu biết về lịch sử. Hơn nữa tài liệu về sử của ta cũng có nhiều khi không rơ ràng đầy đủ, chỉ dựa vào những ǵ c̣n lại, do qua quá nhiều binh biến trong lịch sử, nên bị mất, bị hủy họai. Muốn biết thời kỳ đó người Việt ta trang phục ra sao, sinh hoạt như thế nào quả là đánh đố…
Khâu diễn viên cũng là một bài toán rất khó. Có đạo diễn bức xúc, muốn đi t́m một diễn viên đóng vai Yết Kiêu, Dă Tượng t́m ở đâu, nếu lấy các lực sĩ tuyển thủ quốc gia th́ chỉ đạt về h́nh thức c̣n diễn xuất… th́ ?? Hay như muốn t́m một diễn viên có khí khái phi phàm đóng vai Vua, Hoàng Hậu, Công Chúa, Hoàng Tử… không thể lấy diễn viên sân khấu mà cũng không thể lấy các cô hoa hậu, người mẫu. Chưa kể ngay cả bản thân diễn viên c̣n mù mờ về kiến thức lịch sử th́ sao đóng được những nhân vật sử do ḿnh thể hiện.
Và khâu quan trọng không kém là phim trường, đạo cụ. Ở các quốc gia lân bang, họ có cả mấy phim trường dựng y như thật tất cả các triều đại nào họ cần, họ lại có những xưởng chuyên sản xuất các loại vũ khí chiến cụ xưa và xưởng may y phục, thậm chí sản xuất loại vải đặc biệt của thời lịch sử đó theo mẫu h́nh vẽ trong sách vở tư liệu để lại. Họ cũng có cả nơi nuôi ngựa chỉ để đóng phim.
C̣n VN, tất cả chỉ trong dự án tương lai xa chưa có thời gian để quyết định. V́ thế mà cũng thật buồn, và như chuyện hài “thời hội nhập”, nếu làm phim lịch sử về 1000 năm Thăng Long như kế hoạch đă định, các nhà làm phim VN định (hay phải) mượn phim trường của Trung Quốc, cả người, ngựa, trang phục.
Đứng về phía các nhà làm hoạch định về chiến lược phát triển VHNT VN, h́nh như trong các văn bản về Điện ảnh (bao gồm cả phim điện ảnh, phim TH) phần dành cho phim lịch sử không được chú trọng một cách cụ thể như trong 1 năm, trong 5- 10 năm phải có được bao nhiêu phim về lịch sử. Họ chỉ đề ra và gượng ép làm khi sắp sửa kỷ niệm năm chẵn cho một sự kiện lịch sử nào đó và hối thúc làm như “trả nợ”, không cần chất lượng, để có mà “cúng giỗ” cho đỡ mang tiếng.
Nguyên nhân nữa là tư duy của các nhà xét duyệt kịch bản phim lịch sử quá khiên cưỡng và cứng nhắc. Họ đ̣i hỏi các t́nh tiết phải đúng như trong sử, không cho ngẫu hứng, không cho phóng tác hư cấu. Trong khi đó, tư liệu lịch sử đă không đầy đủ, mà truyền thuyết về nhân vật, sự kiện lịch sử mang tính huyền ảo truyền kỳ trong văn học dân gian th́ rất nhiều, việc hư cấu có thêm t́nh tiết dă sử thần thoại chỉ là tăng thêm độ hấp dẫn. Điều đó cũng làm khó cho các nhà biên kịch không thể có được kịch bản như ư, và thế th́ đạo diễn lấy ǵ làm phim.
Như thế, khó khăn chồng chất, hiệu quả đạt được mù mờ, ai dại ǵ làm phim lịch sử.
Muốn làm, làm được!
Có lẽ nói một cách hơi “nặng”, chúng ta phải thấy đó không chỉ là nỗi buồn mà c̣n là chạm vào ḷng tự tôn dân tộc của người VN. Cứ thử nghĩ nếu như có một vị khách nước ngoài muốn xem phim lịch sử VN thời Trần 3 lần đánh tan quân Nguyên- Mông, hay muốn được xem trận thủy chiến trên sông Bạch Đằng của Lê Hoàn, hay cuộc hành quân thần tốc của Vua Quang Trung ra Bắc đánh tan 20 vạn quân Thanh - ta nói không có - cảm giác lúc đó không cần phải diễn tả, khó chịu biết bao, xấu hổ biết bao.
Nhưng không phải “một” nhà nào làm, ta đă nói tới từ “Xă hội hóa”, lúc này là lúc phải cùng chung tay, cùng tập hợp vào để làm phim lịch sử. Đừng v́ những cái lợi trước mắt mà sự “xă hội hóa” chỉ chăm chắm vào các phim thương mại t́nh yêu tay ba, tay bốn, hay kiểu “Tấm Cám thời @”, hay các game show nhan nhản mọc lên nhiều hơn nấm sau mưa.
Ngoài việc các nhà họach định chiến lược VHNT của Nhà nước mang tầm vĩ mô, đưa ra kế hoạch, xây dựng các phương án thực hiện, tạo điều kiện để có một hạ tầng cơ sở (phim trường, các điều kiện vật chất để làm phim lịch sử), tài chính làm phim, c̣n phải có sự tập hợp nhân lực. Khó khăn có thể khắc phục, Nhà nước- tư nhân cùng làm th́ không có ǵ không thực hiện được.
Tuy nhiên, đầu tiên vẫn phải là sự đổi mới tư duy. Chính những người làm phim và những người có trách nhiệm trong việc phát triển VHNT VN. Nếu không ai cảm thấy cần thiết phải làm phim lịch sử th́ không thể có phim.
Các nhà sử học phải vào cuộc, v́ không ai khác chính họ là những người hiểu biết và có kiến thức về lịch sử nhiều nhất, họ là người có thể “miêu tả” chính xác diện mạo thời kỳ lịch sử đó, làm nên “bột” để sau đó là các nhà biên kịch, các đạo diễn “gột” nên phim.
Kế tiếp cũng phải có những lớp bồi dưỡng kiến thức về lịch sử VN cho các nhà làm phim, để ít ra họ có chút hiểu biết về từng giai đọan lịch sử, từng sự kiện, tạo cảm xúc để sáng tạo nghệ thuật, và việc này phải làm liên tục, phải như một điều kiện bắt buộc.
Không c̣n phải là thời kỳ mà làm phim kiểu “ăn đong”, mà hăy chuyên nghiệp từ tư duy đến cách làm. Với phim lịch sử cũng vậy. TH là một lợi thế v́ đă có những phương tiện công nghệ cao hỗ trợ, thiết nghĩ các Đài TH và các hăng phim TH hăy nghĩ một cách nghiêm túc vấn đề này để không phụ ḷng mong mỏi của khán giả THVN, để có được những phim TH về lịch sử VN xứng với tầm những trang sử nước Việt. Để người VN hiểu biết thêm về lịch sử VN mà tự hào và sống xứng đáng với những ǵ cha ông xưa để lại cho muôn đời sau.
Tác giả: Hoài Hương (TuanVietnam.Net)
http://tuanvietnam.net/vn/thegioitruyenthong/baochitruyenthongvn/4381/index.aspx